An điền cỏ: Đặc điểm, phân bố và công dụng trong y học

Tên khoa học: Hedyotis herbacea (L.) Roxb. — đồng nghĩa: Oldenlandia herbacea (L.) Roxb.

Họ: Rubiaceae (họ Cà phê).

Tên phổ biến ở VN: An điền cỏ, An điển, bọi ngỏi cỏ.

Dưới đây là đặc điểm của An Điền Cỏ giúp bạn dễ nhận biết hơn:

Loại cây: cây thảo nhỏ, sống hàng năm; chiều cao thường 20–40 cm. 

Thân: mọc đứng, lúc đầu 4 cạnh (khía), sau tròn dần; nhẵn, nhiều nhánh, thường mọc thành bụi nhỏ.

Lá: mọc đối, hình mác hẹp (lanceolate), kích thước khoảng 1–2.5 cm × 1–5 mm; cuống ngắn; mặt trên xanh lục hoặc hơi xám, có khi có chấm nhỏ; lá kèm (stipule) chẻ đôi rất nhỏ (1–1.5 mm).

Hoa: hoa nhỏ, đơn độc hoặc đôi ở nách lá, màu trắng hoặc hồng nhạt; ống hoa dạng chuông nhỏ, 4 răng; nhị 4. Quả nang hình cầu nhỏ (khi già nứt thành hai mảnh), hạt rất nhỏ. Mùa hoa quả có thể gần như quanh năm ở điều kiện khí hậu ấm.

>>> Có thể bạn quan tâm Thanh long và những lợi ích gì cho sức khỏe?

Ở Việt Nam: An điền cỏ được ghi nhận phân bố rộng — “hầu hết các tỉnh thuộc đồng bằng hoặc trung du, đặc biệt thường gặp vùng ven biển”. Loài thường xuất hiện ở bãi đất trống, mé vườn, nương rẫy, ven đường; mọc thành đám trên đất pha cát hoặc đất tơi, ưa sáng và ưa ẩm khi cây con. Hạt nảy mầm mạnh vào khoảng tháng 4–6; cây sinh trưởng tốt trong điều kiện nóng ẩm.

Trên thế giới: loài này phân bố rộng ở vùng nhiệt đới châu Á (Đông — Đông Nam Á, Ấn Độ, Pakistan, nam Trung Quốc) và một số khu vực nhiệt đới khác.

An Điền Cỏ được ứng dụng nhiều trong dân gian Việt Nam như toàn cây hoặc lá được dùng chữa sốt rét, đau thấp khớp (xoa/đắp, uống), lá có thể dùng trị ho, hen, long đờm.

1. Trong y học dân gian và y học cổ truyền

An Điền Cỏ dùng để chữa sốt rét, đau thấp khớp, ho lao, hen suyễn và làm long đờm

Ngoài ra, loài này còn dùng để giúp trị elephantiasis (phong), sốt, kém ăn, đầy hơi, giun sán, hen suyễn, viêm phế quản, loét, viêm, thủy khối (hydrocele).

Đặc tính khác: vị đắng, tính mát, có tác dụng giảm sốt (febrifuge), bổ (tonic), lợi tiểu, chống viêm, long đờm, tốt cho tiêu hóa.

Một số cách dùng truyền thống: nấu trong dầu để xoa trị phong thấp, dùng bột lá kết hợp với mật ong chữa sốt thấp khớp, đắp lá chữa apesabs/vết mủ.

Ngoài ra còn dùng nấu tắm cho người sốt, ép lấy dầu bôi trị đau người, thủy khối; bột lá + mật ong trị sốt thấp khớp; dược dùng cho dưỡng khí như tonic.

>>> Xem thêm 18 thực phẩm không dễ hỏng tốt cho người bị tiểu đường

2. Hoạt tính dược lý hiện đại

Chống viêm, giảm sốt, lợi tiểu, bảo vệ tiêu hóa và kháng nhiễm trùng.

Tác dụng phòng/điều trị bệnh: viêm, loét, viêm phế quản, kém ăn, giun sán, phong, vàng da (theo dân gian)