Củ bình vôi: Bí quyết tự nhiên giúp an thần và chữa mất ngủ

1. Cây bình vôi là gì?

Cây bình vôi (tên khoa học: Stephania glabra) có tên thường gọi là củ một, củ mối trôn, ngải tượng, tử nhiên là một loại dây leo thân mềm, mọc hoang nhiều ở núi đá, trung du và rừng thưa. Điểm nổi bật nhất của cây là phần củ phình to giống như “bình vôi” ngày xưa nên có tên gọi như vậy. Dưới đây là một số đặc điểm sinh học giúp nhận diện dễ dàng cây bình vôi: 

• Thân: Dây leo mềm, có tua quấn, màu xanh hoặc xanh vàng.
• Lá: Hình tim hoặc hình khiên (tròn), gân tỏa đều rất đẹp.
• Hoa: Nhỏ, mọc thành chùm, màu vàng xanh.
• Quả: Nhỏ, hình cầu, khi chín màu đỏ cam.
• Củ bình vôi: Phần được dùng làm thuốc, lớn nhỏ tùy tuổi cây, hình khối tròn hoặc méo, bề mặt sần sùi.

2. Đặc điểm phân bố

Cây bình vôi phân bố chủ yếu ở các vùng núi đá vôi, đồi núi thấp và rừng thưa có độ ẩm vừa phải. Cây ưa sáng hoặc bóng nhẹ, phát triển tốt trên những nơi có đất tơi xốp hoặc khe đá có khả năng giữ ẩm. Ở Việt Nam, bình vôi mọc nhiều tại các tỉnh trung du và miền núi như: Hòa Bình, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An,… Ngoài tự nhiên, cây còn gặp ở một số vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên nhưng mật độ thấp hơn.

Trên thế giới, cây thuộc chi Stephania còn xuất hiện ở các quốc gia Đông Nam Á như Lào, Campuchia, Thái Lan và một phần Trung Quốc, trong những khu vực có điều kiện khí hậu nhiệt đới cận nhiệt đới tương tự Việt Nam.

3. Thành phần hóa học

Củ bình vôi chứa chủ yếu các alkaloid, trong đó quan trọng nhất là rotundin (L-tetrahydropalmatin) hoạt chất có tác dụng an thần, gây ngủ và giảm lo âu. Ngoài ra, cây còn có các alkaloid khác như cepharanthin, palmatin, fangchinolin… với đặc tính kháng viêm, chống oxy hóa và hỗ trợ giảm đau. Hàm lượng alkaloid tùy thuộc vào loài và tuổi cây, trong đó củ già thường chứa hoạt chất cao hơn.

>>> Đọc thêm Ngãi tượng là gì? Tác dụng và vị thuốc 

1. Trong y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, củ bình vôi có vị đắng, tính hàn, quy vào hai kinh tâm và can, giúp thanh nhiệt, trấn tĩnh và điều hòa hoạt động hệ thần kinh. Nhờ vậy, dược liệu được ứng dụng trong nhiều nhóm bệnh:

• An thần, gây ngủ: Củ bình vôi được dùng cho người mất ngủ kéo dài, khó ngủ do căng thẳng, suy nhược thần kinh, ngủ chập chờn hoặc dễ tỉnh giấc. Tác dụng an thần của dược liệu giúp đưa cơ thể vào trạng thái thư giãn, hỗ trợ ngủ sâu và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Trấn kinh, giảm co giật: dược liệu có khả năng làm dịu hoạt động thần kinh quá mức, giúp ổn định hệ thần kinh trung ương. Nhờ tác dụng trấn kinh này, bình vôi được sử dụng hỗ trợ trong các trường hợp co giật nhẹ, run tay, bồn chồn, hoặc các biểu hiện thần kinh kích thích.

Giảm đau: Củ bình vôi có tác dụng giảm đau mức độ nhẹ đến vừa, đặc biệt trong các chứng đau đầu do căng thẳng, đau nhức mỏi,
đau thần kinh nhẹ. Tác dụng giảm đau đi kèm với an thần giúp người bệnh thư giãn và dễ chịu hơn.

Giảm lo âu, hồi hộp: Củ bình vôi giúp làm giảm các biểu hiện lo âu, hồi hộp, bồn chồn, tim đập nhanh do căng thẳng hoặc stress kéo dài. Dược liệu có tác dụng ổn định tinh thần, giúp cơ thể trở nên thư thái và dễ ngủ hơn.

2. Trong y học hiện đại

Các nghiên cứu dược lý hiện đại cho thấy củ bình vôi chứa nhiều alkaloid quý, đặc biệt là rotundin. Hoạt chất này là nền tảng cho phần lớn tác dụng sinh học của dược liệu.

Củ bình vôi là bộ phận duy nhất được sử dụng để làm thuốc vì chứa hàm lượng cao các alkaloid như rotundin, cepharanthin và palmatin. Đây là phần có tác dụng an thần, gây ngủ, giảm lo âu, trấn kinh, giảm đau và hỗ trợ hạ huyết áp nhẹ. Các bộ phận khác của cây như thân, lá hay hoa hầu như không có giá trị điều trị do chứa rất ít hoạt chất.

>>> Xem thêm sản phẩm Bổ sung dưỡng chất cho não Ginko CoEnzym Q10 + Bình Vôi hộp 10 vỉ x 10 viên

3. Các bài thuốc sử dụng củ bình vôi để chữa chứng mất ngủ

Củ bình vôi có thể sử dụng riêng hoặc kết hợp với các vị thuốc khác để tăng hiệu quả an thần, chữa mất ngủ. Dưới đây là hai bài thuốc cụ thể:
Sử dụng 6-10g củ bình vôi khô. Sau đó thái lát, sắc với 200-300ml nước, đun nhỏ lửa còn khoảng 100 ml, uống trước khi đi ngủ. Giúp an thần, gây ngủ, giảm tình trạng ngủ chập chờn, hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên.

• Sử dụng 6g củ bình vôi, 10-15g hạt sen khô. Sắc cả hai vị với 400-500 ml nước, đun đến còn 200ml, uống trước khi đi ngủ. Giúp tăng cường hiệu quả an thần, giảm lo âu, hỗ trợ mất ngủ do suy nhược thần kinh, giúp ngủ sâu và kéo dài giấc ngủ.

• Chỉ phần củ phình dưới đất hoặc trên mặt đất được dùng làm thuốc, các bộ phận khác như thân, lá, hoa không có tác dụng chữa bệnh.
• Không nên sử dụng củ bình vôi quá liều có thể gây buồn ngủ quá mức, chóng mặt, tụt huyết áp.
• Đối tượng cần thận trọng như phụ nữ có thai và trẻ nhỏ không nên sử dụng,người huyết áp thấp, suy nhược thần kinh nặng cần tham khảo ý kiến bác sĩ.
• Tránh dùng khi đang cần tỉnh táo như lái xe, vận hành máy móc.
• Không kết hợp tự ý với thuốc an thần, thuốc ngủ, thuốc hạ huyết áp mà chưa có hướng dẫn của chuyên gia.
• Khi sử dụng củ bình vôi cần phải được cạo sạch vỏ, rửa sạch, phơi hoặc sấy khô, hoặc bào chế thành cao, bột, chiết xuất Rotundin trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn.
• Bảo quản củ bình vôi ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh sáng trực tiếp. Không để củ tươi lâu và thường xuyên kiểm tra củ để loại bỏ củ bị mốc, hư hỏng nhằm tránh ảnh hưởng đến các củ còn lại.

Nếu bạn đang tìm một giải pháp tự nhiên giúp cải thiện giấc ngủ, củ bình vôi có thể là lựa chọn đáng cân nhắc. Hãy sử dụng đúng hướng dẫn và theo dõi phản ứng cơ thể để có được giấc ngủ chất lượng hơn mỗi ngày.