Lạm dụng thuốc kháng sinh – nguyên nhân, hậu quả và cách phòng tránh

Thuốc kháng sinh là gì?

Thuốc kháng sinh là một loại dược phẩm thiết yếu có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn, qua đó làm giảm phản ứng viêm do chúng gây ra. Đây là lý do khiến nhóm thuốc này trở nên đặc thù và quan trọng, bởi lẽ tình trạng nhiễm khuẩn hiện nay vẫn là nguyên nhân chính gây ra gánh nặng bệnh tật, chi phối cả số người mắc bệnh lẫn số ca tử vong.

Lạm dụng thuốc kháng sinh là gì?

Là việc sử dụng thuốc kháng sinh một cách thừa thãi, không cần thiết, không đúng liều lượng hoặc không đúng chỉ định của bác sĩ. Về cơ bản, đó là việc coi kháng sinh như một loại thuốc tùy tiện thay vì là một loại thuốc điều trị đặc biệt.

Trong vài năm trở lại đây, tình trạng lạm dụng thuốc kháng sinh đang trở thành mối lo ngại lớn tại Việt Nam. Không ít người vẫn giữ thói quen tự mua kháng sinh khi bị cảm, ho hay viêm họng mà không cần khám bác sĩ. Thực tế, hầu hết những bệnh này do virus gây ra – kháng sinh hoàn toàn không mang lại hiệu quả điều trị – nhưng việc sử dụng sai cách lại diễn ra phổ biến, khiến cơ thể dần mất khả năng đáp ứng với thuốc

Một trường hợp điển hình là người bị viêm họng nhẹ, sau nhiều lần tự ý uống Amoxicillin hoặc azithromycin mà không tuân thủ đúng liều, dẫn đến vi khuẩn kháng thuốc, khiến bệnh tái phát và khó điều trị hơn. Hay ở trẻ nhỏ, việc cha mẹ tự cho uống kháng sinh khi con sốt hoặc ho có thể làm rối loạn hệ vi sinh đường ruột, gây tiêu chảy kéo dài và làm giảm sức đề kháng tự nhiên.

Lạm dụng thuốc kháng sinh không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn là thách thức y tế toàn cầu. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo rằng, kháng kháng sinh có thể khiến nhiều bệnh thông thường trở nên khó chữa, kéo dài thời gian nằm viện và làm tăng chi phí điều trị. Nguy hiểm hơn, vi khuẩn kháng thuốc có khả năng lây lan trong cộng đồng, tạo nên những “đại dịch âm thầm” mà thuốc hiện tại không còn tác dụng.

Để sử dụng kháng sinh đúng cách, người dân cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý mua thuốc hoặc ngừng thuốc giữa chừng. Khi xuất hiện dấu hiệu bất thường, hãy trao đổi ngay với bác sĩ hoặc dược sĩ chuyên môn để được tư vấn và xử lý kịp thời.

 3 Nguyên tắc Vàng khi sử dụng thuốc kháng sinh

Tuân thủ chỉ định của Bác Sĩ

Kháng sinh là thuốc kê đơn vì vậy bạn cần phải nghe theo đúng chỉ định của bác sĩ.  Điều này bao gồm việc uống đúng liều lượng, đủ tần suất (khoảng cách giữa các lần uống), đúng thời gian (số ngày dùng) và cách dùng cụ thể (trước/sau ăn).

 Không được tự ý sử dụng thuốc

Bạn không nên tự ý chia sẻ thuốc kháng sinh của mình cho người khác hoặc dùng thuốc của họ. Mỗi người có thể trạng, mức độ bệnh lý và nguyên nhân gây bệnh khác nhau, do đó cần có sự chẩn đoán và liệu trình thuốc riêng biệt từ bác sĩ

Sử dụng đúng liệu trình

Đây là nguyên tắc quan trọng nhất! Bạn cần phải uống hết toàn bộ số thuốc mà bác sĩ đã kê, kể cả khi bạn thấy đã khỏe hơn sau vài ngày.

Trong quá trình sử dụng thuốc kháng sinh, nhiều người thường gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn như buồn nôn, tiêu chảy, nổi mẩn ngứa, chóng mặt hoặc có cảm giác mệt mỏi. Những phản ứng này thường xảy ra khi cơ thể phản ứng với thuốc hoặc khi việc dùng kháng sinh không phù hợp với cơ địa, liều lượng hay loại vi khuẩn gây bệnh.
 

Trong quá trình sử dụng thuốc kháng sinh, nhiều người thường gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn như buồn nôn, tiêu chảy, nổi mẩn ngứa, chóng mặt hoặc có cảm giác mệt mỏi. Những phản ứng này thường xảy ra khi cơ thể phản ứng với thuốc hoặc khi việc dùng kháng sinh không phù hợp với cơ địa, liều lượng hay loại vi khuẩn gây bệnh.

Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp bạn xử lý an toàn nếu gặp phải tình trạng này

1. Ngưng sử dụng thuốc và liên hệ ngay với bác sĩ.

Khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như (phát ban, sưng môi, khó thở, tiêu chảy hoặc buồn nôn …) kéo dài, bạn phải ngừng dùng thuốc kháng sinh ngay lập tức và liên hệ bác sĩ hoặc cơ sở y tế gần nhất để được xử lý kịp thời. Không nên tự ý đổi sang loại thuốc khác khi chưa có chỉ định.

2. Không tự ý uống thêm thuốc khác để “chống” tác dụng phụ.

Một sai lầm phổ biến là tự uống thuốc chống dị ứng, giảm đau hoặc cầm tiêu chảy để “giảm” phản ứng phụ. Việc này có thể làm tình trạng tệ hơn hoặc gây tương tác thuốc nguy hiểm. Hãy để bác sĩ đánh giá và kê thuốc điều trị phù hợp nếu cần thiết.

3. Uống thuốc kháng sinh đúng giờ, đủ nước và đúng cách.

Một số tác dụng phụ nhẹ có thể giảm nếu bạn uống thuốc sau bữa ăn, hoặc uống kèm nhiều nước để hỗ trợ thận và gan đào thải thuốc tốt hơn. Ngoài ra, không nên uống rượu bia hoặc dùng thực phẩm có thành phần kỵ thuốc trong thời gian điều trị.

4. Theo dõi phản ứng cơ thể trong 24 - 48 giờ đầu.

Khoảng thời gian 1–2 ngày đầu là lúc dễ xuất hiện phản ứng dị ứng hoặc không dung nạp kháng sinh. Hãy chú ý quan sát da, tiêu hóa và cảm giác toàn thân. Nếu các biểu hiện nhẹ như tiêu chảy thoáng qua hoặc hơi mệt, bạn vẫn nên báo lại cho bác sĩ để được theo dõi.

5. Ghi nhớ loại thuốc và phản ứng để tránh tái sử dụng

Nếu bạn từng bị dị ứng hoặc có tác dụng phụ nghiêm trọng với một loại kháng sinh nào đó, hãy ghi chú rõ tên thuốc và báo cho bác sĩ trong các lần khám sau. Điều này giúp tránh tái dùng cùng hoạt chất, ngăn nguy cơ phản ứng nghiêm trọng tái diễn.

Câu trả lời chắc chắn là không nên lạm dụng thuốc kháng sinh. Việc sử dụng kháng sinh bừa bãi, không đúng chỉ định hoặc ngưng thuốc giữa chừng không chỉ khiến bệnh không khỏi mà còn làm tăng nguy cơ kháng thuốc, gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Lạm dụng thuốc kháng sinh đang là vấn đề y tế toàn cầu, khiến nhiều loại vi khuẩn trở nên “siêu đề kháng”, khiến các loại thuốc từng rất hiệu quả trở nên vô tác dụng. Khi đó, những bệnh thông thường cũng có thể trở nên khó chữa, thậm chí đe dọa tính mạng.

Để sử dụng thuốc kháng sinh an toàn và hiệu quả, người bệnh cần

• Tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ, không tự ý mua hoặc dùng lại đơn thuốc cũ.
• Dùng đúng liều – đủ liệu trình – đúng thời gian, kể cả khi triệu chứng đã giảm.
• Không tự ý sử dụng thuốc khi chưa được Bác sĩ chỉ định
• Theo dõi tác dụng phụ và báo ngay cho nhân viên y tế nếu có dấu hiệu bất thường.

Tóm lại, việc lạm dụng thuốc kháng sinh không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe cá nhân mà còn góp phần làm gia tăng tình trạng kháng thuốc nguy hiểm trong cộng đồng.Để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị, người dùng cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý mua hoặc sử dụng thuốc kháng sinh khi chưa được chỉ định.

Khi có thắc mắc về cách dùng thuốc, liều lượng hay tương tác thuốc, bạn có thể tải ứng dụng Medigo – nền tảng tư vấn sử dụng thuốc an toàn, hỗ trợ trực tuyến 24/7 từ đội ngũ dược sĩ chuyên môn cao, giúp bạn dùng thuốc đúng cách, an toàn và hiệu quả hơn.