lcp
Nội dung chính

    Bách Bộ là cây gì? Tác dụng và vị thuốc từ cây Bách Bộ


    Cây Bách Bộ hay còn được gọi là Dây đẹt ác, dây ba mươi, mần sòi (Tày), bằn sam sip (Thái), pê chầu chàng (H’ Mông), mùi sấy dòi (Dao), hơ linh (Ba Na), thuộc họ Bách bộ với danh pháp khoa học là Stemonaceae. Vì phần rễ củ có 10 củ, 20 củ, 30 củ hoặc có thể hơn 100 củ nên vị thuốc này mới có tên là Bách bộ. Trong y học, Cây Bách Bộ có vị ngọt đắng, tính hơi ôn, quy kinh vào phế. Công năng giúp nhuận phế, sát trùng và chỉ khái. Chủ trị ho bởi nguyên nhân hư lao, thường được sử dụng trong điều trị lao phổi, khí quản viêm mạn tính, ho gà, giun kim, giun đũa.

    Bách bộ là một loại thảo dược được sử dụng trong rất nhiều bài thuốc điều trị bệnh của y học cổ truyền từ hàng trăm năm về trước, tuy nhiên, việc dùng Cây Bách Bộ sai cách hoặc không đúng liều lượng có thể gây ra các tác dụng không mong muốn. Vì vậy, để tìm hiểu rõ hơn về những đặc tính của Cây Bách Bộ cũng như tác dụng, cách dùng, lưu ý, hãy cùng Medigo đọc thêm trong bài viết dưới đây.

    Bách Bộ

      Thông tin chung

      • Tên tiếng Việt: Bách bộ, Dây đẹt ác, dây ba mươi, mần sòi (Tày), bằn sam sip (Thái), pê chầu chàng (H’ Mông), mùi sấy dòi (Dao), hơ linh (Ba Na).
      • Tên khoa học: Stemona tuberosa Lour.
      • Họ: họ Bách bộ (Stemonaceae).
      • Công dụng: Cây Bách Bộ có vị ngọt đắng, tính hơi ôn, quy kinh vào phế. Công năng giúp nhuận phế, sát trùng và chỉ khái. Chủ trị ho bởi nguyên nhân hư lao, thường được sử dụng trong điều trị lao phổi, khí quản viêm mạn tính, ho gà, giun kim, giun đũa

      Mô tả Cây Bách Bộ

      Bách bộ thuộc loại thân cỏ, moc leo, dài khoảng 6 – 8 m. Lá đơn, mọc đối, phiến lá hình tim, gân lá hình cung. Hoa mọc riêng lẻ hoặc cụm 2 hoa ở nách lá, kích thước lớn, màu vàng đỏ. Bao hoa gồm bốn phiến, 2 phiến ngoài dài 4cm, rộng 5mm, 2 phiến trong rộng hơn hai phiến ngoài. Bộ nhị gồm 4 nhị với chỉ nhị ngắn. Quả nang, hình trứng, mang 5 - 8 hạt.

      Mỗi cây mang một chùm rễ củ, mập, hình trụ, mọc thành khóm dày thường từ 10 – 30 củ, có khi lên đến 100 củ, dài từ 15 – 20cm, màu trắng ngả vàng, vị ngọt, hậu đắng.

      cây Bách Bộ

      Phân bố, thu hoạch và chế biến

      Phân bố: Bách bộ mọc hoang ở nhiều nơi, đặc biệt tại vùng đồi núi như: Hà Giang, Hòa Bình, Bắc Cạn, Thái Nguyên, Kon Tum… Vị thuốc này dễ bị nhầm lẫn với các loại sâm “bồi bổ sinh lực” đắt tiền quý hiếm khác như: Đảng sâm, sâm Ngọc Linh…

      Thu hoạch và chế biến: Dùng củ nhiều năm để làm thuốc. Củ càng lâu năm càng to dài. Thu hoạch vào đầu đông hằng năm hoặc vào lúc đầu xuân lúc chồi cây chưa hoạt động. Trước khi thu hoạch, cắt bỏ dây thân, nhổ bỏ cây nhỏ, đào toàn bộ củ lên, rửa sạch phơi hoặc sấy khô.

      Bộ phận sử dụng của Cây Bách Bộ

      Rễ đã phơi khô hoặc sấy khô. Rễ bách bộ cong, queo dài từ 5 cm trở lên, đường kính từ 0,5 – 1 cm, đầu trên hơi phình to, phía dưới thuôn nhỏ, mặt ngoài vàng nâu với nhiều nếp nhăn.

      củ Bách Bộ

      Thành phần hóa học

      Rễ củ bách bộ chứa nhiều glucid (2,3%), lipid(0,83%), protid (9%), các acid hữu cơ. Ngoài ra, còn chiết xuất được các alkaloid, chủ yếu là stemonin (0,18%) C22H33NO4, tuberstemonin C19H29NO4, stemonidin C17H27NO5, paipunin và sinostemonin.

      Tác dụng của Cây Bách Bộ

      Theo y học cổ truyền

      Tính vị, quy kinh: Bách bộ vị ngọt, đắng, tính ấm, quy vào kinh phế.

      Có tác dụng ôn phế, sát trùng, bổ phổi chữa ho.

      Theo y học hiện đại

      Theo Đỗ Tất Lợi, dân gian dùng bách bộ để trị ho, trị giun sán và diệt sâu bọ.

      Tác dụng chữa ho

      Bách bộ có chứa hoạt chất stemonin có tác dụng ức chế trung tâm hô hấp, do đó ức chế phản xạ ho.

      Theo kết quả nghiên cứu của bác sĩ Diệp Đình Thiện (Trung Quốc) cho thấy dùng Bách bộ chữa bệnh lao hạch có hiệu quả tốt.

      Tác dụng sát trùng và chữa giun

      Dung dịch stemonin 0,15% sẽ làm giun tê liệt sau 5 – 10 phút.

      Đem dung dịch bách bộ 10% trong rượu 70% ngâm hoặc phun vào rận sẽ làm chết rận.

      Trong thời gian kháng chiến, cao nước bách bộ được uống để tẩy giun (uống 3 thìa cà phê mỗi lần).

      Tác dụng kháng sinh

      Đã có bằng chứng cho thấy bách bộ có tác dụng sát khuẩn với các loại vi khuẩn trong ruột già, diệt được khuẩn lỵ và phó thương hàn.

      Liều lượng và cách dùng Cây Bách Bộ

      Chữa giun: Sắc phần rễ củ bách bộ, 7 – 10g/lần, uống vào sáng sớm lúc bụng đói, trong 5 ngày liên tiếp.

      Diệt ruồi: Tiến hành sắc bách bộ, sau đó thêm vào một ít đường, để ở vị trí dễ thu hút ruồi.

      Diệt bọ gậy: Pha dung dịch 5% để diệt bọ gậy có thể đạt hiệu quả 100%.

      Chữa giun kim: 40g bách bộ tươi (hoặc 20 g khô), sắc với 200ml nước để được 30ml nước sắc cuối cùng, bơm vào hậu môn và để khoảng 20 phút. Lặp lại từ 10 – 12 ngày.

      Bài thuốc chữa bệnh từ Cây Bách Bộ

      Trị ho lâu năm

      Rễ củ bách bộ rửa sạch, bỏ vỏ và lõi, giã rồi vắt lấy nước cốt, cho mật vào cô thành cao, mỗi lần uống 1 muỗng, ngày uống 3 lần.

      Rễ củ Bách bộ tươi, gừng sống đem giã, mỗi thứ nửa chén, đem nấu sôi lên rồi uống.

      Trị ho lâu năm, phiền nhiệt dần dần thành ho lao

      Thiên môn, mạch môn, bách bộ, mỗi thứ 100g, đem bỏ vỏ và lõi; bạch mai 3 quả; tang bạch bì. Dùng 1 chén nước cốt gừng hòa với mật ong, luyện thành viên để ngậm.

      Lưu ý khi sử dụng Cây Bách Bộ

      Vị thuốc có tính nhuận phế nên người bị tiêu chảy mạn tính, tỳ vị hư nhược không được sử dụng.

      Bảo quản dược liệu Cây Bách Bộ

      Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

      Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Cây Bách Bộ cũng như một số lưu ý cần quan tâm. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp ích cho việc tham khảo của bạn đọc. 

      Dược sĩ

      Dược sĩ Nguyên Đan

      Chuyên ngành: Dược sĩ Đại Học

      Tôi là Nguyễn Hoàng Nguyên Đan, hiện đang là dược sĩ nhập liệu, quản lý lưu kho sản phẩm và biên soạn nội dung THUỐC tại ứng dụng MEDIGO. Với kiến thức đã học tại Đại học Y Dược TPHCM và hơn 4 năm kinh nghiệm làm việc trong lĩnh vực y dược, tôi mong muốn mang đến cho cộng đồng những kiến thức về thuốc và sức khỏe hữu ích nhất.

      Sản phẩm có thành phần Bách bộ

      Kit test nhanh Covid-19

      Siro ho An Khái Hoa hộp 1 chai 125ml

      45.000 đ

      Đã bán 37 hộp

      MUA NGAY
      Kit test nhanh Covid-19

      Hỗ trợ tăng sức đề kháng Medstand THYMO DIAMOND hộp 3 vỉ x 10 viên

      150.000 đ

      Đã bán 1 hộp

      MUA NGAY
      Kit test nhanh Covid-19

      Siro ho Tỳ Bà Diệp hộp 10 ống x 10ml

      47.000 đ - 79.000 đ

      Đã bán 2 hộp

      MUA NGAY
      Kit test nhanh Covid-19

      Siro giúp bổ phế, hỗ trợ hạn chế ho CofNovax chai 100ml

      60.000 đ

      MUA NGAY
      Kit test nhanh Covid-19

      Hỗ trợ bổ phế, giảm ho Siro P/H hộp 1 chai 120ml

      33.000 đ - 40.000 đ

      Đã bán 1 hộp

      MUA NGAY
      Kit test nhanh Covid-19

      Siro Ho Cảm SUSU hộp 30 gói x 5ml

      85.000 đ

      MUA NGAY
      Kit test nhanh Covid-19

      Viên ngậm giúp giảm ho, đờm HOMEGAVIR hộp 10 vỉ x 8 viên

      250.000 đ

      MUA NGAY
      Kit test nhanh Covid-19

      Thuốc ho Bổ phế TW3 chỉ khái lộ hộp 15 ống x7.5ml

      38.160 đ

      MUA NGAY
      XEM CHI TIẾT
      Kit test nhanh Covid-19

      Viên ngậm BỔ PHẾ KHA TỬ TÍN PHONG không đường hộp 2 vỉ x 10 viên ngậm

      35.000 đ - 38.000 đ

      Đã bán 2 hộp

      MUA NGAY
      Kit test nhanh Covid-19

      Hỗ trợ giảm ho, giảm đờm Thiên Môn Hải Phong hộp 1 chai 250ml

      65.000 đ

      MUA NGAY

      Bác sĩ tư vấn

      Danh sách bác sĩ
      Bạn cần tư vấn ngay với bác sĩ? Đội ngũ bác sĩ tận tâm, giỏi chuyên môn luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn