Bụp Giấm

Tên Tiếng Việt: Bụp giấm, Cây giấm, Đay nhật.

Tên khác: Atiso đỏ; Bụt giấm; cây Rau chua; Bụt chua; Bụp chua; Lá giấm; Giền cá; Giền chua; hoa Vô thường; Lạc thần hoa.

Tên khoa học: Hibiscus sabdariffa L.

Họ: Bông (Malvaceae).

Bụp giấm là cây 1 năm, có chiều cao khoảng 1,5 – 2m, phân nhánh chủ yếu gần gốc. Thân cây có màu tím nhạt đến tím đậm.

Lá Bụp giấm có hình trứng, mép lá có răng cưa. Gân lá màu tím đỏ, phiến lá màu xanh.

Hoa có tràng màu vàng, hồng hoặc màu tía, mọc ở nách, cuống rất ngắn.

Quả nang, hình trứng, có lông thô, mang đài màu đỏ sáng tồn tại, bao quanh quả.

Ra hoa từ tháng 7 đến tháng 10.

Bụp giấm có xuất xứ từ Tây Phi. Lúc đầu, Bụp giấm được thu hoạch để làm thực phẩm (rau có vị chua), sau này được dùng nhiều trong chữa bệnh.

Lá đài và quả được thu hái vào mùa thu. Lúc này các lá đài còn mềm, không nhăn héo và có màu đỏ sẫm

Có thể dùng tươi hoặc phơi sấy khô để dùng dần.

Lá, hạt và đài hoa của cây bụp giấm được dùng làm thuốc.

Thành phần hóa học chính của Bụp giấm là:

• Chiếm phần lớn là Vitamin C, ngoài ra còn có các acid như acid citric, acid malic, acid tartaric và acid hibiscus.
• Gossypetin và clorid hibiscin.
• Flavonol glucosid hibiscitrin; hibiscetin; gossypitrin và sabdaritrin.
• Oxalat Ca, gossypetin, anthocyanin.
• Dầu, protein, chất xơ, chất khoáng, vitamin.

Theo y học cổ truyền

Bụp giấm (lá, đài hoa, quả) chứa nhiều acid hữu cơ có tác dụng lợi tiểu, lợi gan mật, bổ máu, hạ huyết áp và kích thích tiêu hóa, nhuận tràng, điều trị scorbut và kháng viêm, kháng khuẩn.

Ngoài ra, đài hoa Bụp giấm còn có tác dụng chống co thắt cơ trơn, giãn cơ trơn tử cung, trị ho, viêm họng.

Theo y học hiện đại

Lá, đài hoa và quả Bụp giấm dùng trị bệnh scorbut.

Bụp giấm có tác dụng hạ áp, hạ đường huyết và bảo vệ gan.

Anthocyanin có trong Bụp giấm là một chất chống oxy hóa mạnh. Chất này đã được chứng minh về tiềm năng chống ung thư, bệnh thần kinh và lão hóa, viêm, nhiễm trùng, bệnh tiểu đường.

Hibiscin trong đài hoa được xác định có tác dụng kháng sinh, kháng khuẩn, kháng nấm, chống độc, chống oxy hóa, ổn định đường trong máu…

Các acid hữu cơ trong Bụp giấm có tác dụng làm mát, giải nhiệt, lợi tiểu, lợi mật, lọc máu, giảm áp suất mạch, kích thích nhu động ruột, chuyển hóa chất béo giúp hạn chế nguy cơ xơ vữa động mạch, ngăn ngừa tai biến mạch máu não, hạn chế hiện tượng béo phì, và còn có có tác dụng kháng khuẩn, nhuận tràng…

Dầu ép từ hạt Bụp giấm tác dụng kháng khuẩn trên một số chủng vi khuẩn như Escherichia coli, Salmonella typhi, Bacillus subtilis, Corynebacterium pyogenes, Staphylococcus aureus… và có tác dụng kháng nấm trên một vài loài nấm: Aspergillus, Trichophyton, Cryptococcus…

Bụp giấm được dùng làm thực phẩm: Lá Bụp giấm có vị chua, dùng làm thực phẩm (nấu canh chua). Đài hoa cũng có vị chua làm gia vị thay giấm, nước giải khát, siro, làm mứt.

Lá Bụp giấm tươi có thể dùng nấu canh như rau, vị chua nhẹ, giúp thanh nhiệt, giải khát.

Sắc đài hoa mọng nước lấy nước uống hay hãm uống giúp cho tiêu hóa và trị các bệnh về mắt; Nó cũng dùng để trị bệnh tim và thần kinh, huyết áp cao, xơ cứng động mạch.

Trà hoa Bụp giấm: Dùng 70gr hoa tươi (nếu khô dùng 30gr) hãm với 700ml nước, thêm chút đường uống trong ngày.

Siro Bụp giấm: Hoa tươi đem rửa sạch, để ráo nước. Bỏ vào bình kín, cứ 1 lớp hoa lại 1 lớp đường, đậy kín nắp để khoảng 15 ngày. Đến khi có lớp nước màu đỏ từ hoa tiết ra là có thể sử dụng được. Mỗi ngày dùng khoảng 1 muỗng cà phê, có thể giúp chữa ho, hỗ trợ tiêu hóa

Rượu hoa Bụp giấm: Hoa tươi 1kg (Hoặc 600g hoa khô) đem rửa sạch, để ráo nước, ngâm với 3 lít rượu 40 độ, thêm khoảng 150ml mật ong để làm giảm vị chua. Ngâm trong thời gian khoảng 10 ngày trở lên là dùng được.

Hạ huyết áp, nhuận tràng, giải độc gan, thanh nhiệt và hạ cholesterol

Chuẩn bị: Hoa Bụp giấm phơi khô 30 g, nước 700 ml.

Thực hiện: Hoa Bụp giấm khô rửa sạch, hãm với 700ml nước sôi. Uống như trà (có thể thêm đường cho dễ uống).

Nhuận tràng, kích thích tiêu hóa và lợi gan mật

Chuẩn bị: Hoa Bụp giấm khô 600g, Rượu 40 độ 3l, Mật ong 150ml.

Thực hiện: Sơ chế hoa Bụp giấm, loại bỏ bụi bẩn và phần bị hư. Ngâm Bụp giấm với rượu và mật ong trong 10 ngày. Mỗi ngày trước bữa ăn, dùng 1 – 2 ly nhỏ để kích thích tiêu hóa.

Giảm ho

Chuẩn bị: Hoa Bụp giấm tươi, đường.

Thực hiện: Hoa Bụp giấm rửa sạch, để ráo và cho vào 1 chiếc bình sạch. Cứ 1 lớp Bụp giấm thì thêm 1 lớp đường. Ngâm trong 15 ngày. Mỗi ngày dùng khoảng 30ml.

Bụp giấm tốt cho sức khỏe nhưng nếu dùng quá 2g/ngày thì khả năng gây độc tính.

Hoạt chất anthocyanin kém bền trong khi nấu ở nhiệt độ quá cao nên cần lưu ý khi chế biến.

Thận trọng đối với phụ nữ mang thai và cho con bú vì chưa có tài liệu chứng minh về độ an toàn của Bụp giấm.

Bụp giấm làm giảm nồng độ của diclofenac và acetaminophen, gây giảm tác dụng điều trị. Vì vậy nếu phối hợp Bụp giấm với các thuốc này cần lưu ý về liều lượng.

Bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh mối mọt và ẩm mốc.

Có thể phơi sấy khô rồi cho vào hũ kín để sử dụng lâu dài.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây Bụp giấm. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.

Bụp giấm sẽ phát huy tối đa công dụng nếu được sử dụng vừa đủ và chế biến đúng cách. Tuy nhiên, để sử dụng vị thuốc đạt được hiệu quả tốt đối với sức khỏe, nên tham khảo ý kiến bác sĩ để kiểm soát rủi ro và những tác dụng không mong muốn.