Cây Cỏ gà: Đặc điểm, công dụng và cách dùng hiệu quả

• Tên tiếng Việt: Cỏ Gà, Cỏ Chỉ, Cỏ Giường, Cỏ Ống, Cỏ Bermuda, Cỏ "Dhoub", Cỏ Bahama, Hierba-Fina, Peru Gọi Là Gramilla Blanca.
• Tên khoa học: Cynodon dactylon (L.) Pers.
• Họ: Poaceae (Lúa).
• Công dụng: Cây Cỏ gà có công dụng chữa ho khan, ho gà và ho có đờm. Ngoài ra vị thuốc này còn được kết hợp với các dược liệu khác để chữa chứng bệnh trĩ, phong thấp, hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường và sỏi đường tiết niệu.

Cỏ gà là một loại cỏ nhỏ, thân rễ ngắn, sống dai do thường mọc thành thảm dày đặc. Thân có nhiều cành, mọc nằm sát đất, có khi bám rễ mới hoặc phát nhánh thẳng đứng. Lá phẳng, dài 3-4 cm, ngắn, hẹp, đầu nhọn hơi có màu lam. Cụm hoa gồm nhiều bông (2-5 bông) hình ngón tay, dài 2,5-5 cm, mảnh, màu xanh hoặc tím, tỏa trên đỉnh một cuống mảnh. Ở mỗi bông có các hoa phẳng, xếp thành hai dãy song song. Quả thóc, hình thoi, dẹt và không có rãnh.

Phân bố: Cỏ gà hiện diện ở khắp các miền nhiệt đới, cận nhiệt và ven biển vùng ôn đới trên thế giới. Ở Việt Nam, chúng thường mọc ven bờ sông, bờ ruộng, sườn đê, ven đường khắp các vùng nông thôn. Đây là loại thực vật ưa nóng và chịu ngập úng và giẫm đạp tốt. Cây thích hợp với nhiều loại đất: đất cát, đất thịt, đất sét thậm chí là đất rất chua, đất kiềm, đất mặn. Tuy nhiên nó không thể phát triển ở nơi râm mát.

Thu hoạch và chế biến: Thu hái cỏ gà quanh năm. Khi hái, đào lấy cả cây, đem cắt thân rễ để riêng, sau đó rửa sạch đất cát và sấy/ phơi khô dùng dần.

Thân rễ hoặc toàn cây.

Dược liệu chứa các phytotoxin phenolic. axit ferulic, syringic, paracoumaric, vanillic, para hydroxyl benzoic và orthohydroxy phenyl axetic. Flavonoid và glycoside được tìm thấy có trong dịch chiết nước của Cỏ gà. Các alkaloid, glycoside và flavonoid thì có trong dịch chiết ethanol của cây. Lá có chứa chứa glycerin, 12-Octadecadienoyl clorua, axit hexadecanoic, etyl este, ethyl -d-glucopyranoside, axit linoleic… Ngoài ra cây còn chứa Vitamin C, β carotene, chất béo, axit palmitic.

Theo y học cổ truyền

Theo Đông y, Cỏ gà có vị ngọt, hơi đắng, tính mát; có tác dụng lợi tiểu, giải độc, lọc máu, giải nhiệt, giải khát, tiêu đờm.

Vị thuốc này được dùng trong các bệnh lý sau:

• Các bệnh nhiễm trùng;
• Sốt rét;
• Các trường hợp rối loạn tiết niệu, viêm thận và bàng quang, vàng da, sỏi thận, sỏi gan, sỏi mật;
• Thấp khớp, thống phong;
• Kinh nguyệt không đều;
• Trẻ em sốt cao, tiểu ít hay bí tiểu;
• Viêm mô tế bào, rắn cắn.

Theo y học hiện đại

Đã có nhiều nghiên cứu thử hoạt tính của dịch chiết cồn, dịch chiết nước, dịch ép tươi của cây Cỏ gà. Các nghiên cứu thử nghiệm trên chuột cho thấy nhiều tác dụng như:

• Chống loét dạ dày (tương đương ranitidine);
• Kháng viêm, giảm phù chân ở chuột;
• Điều hòa miễn dịch, bảo vệ tế bào;
• Lợi tiểu (thúc đẩy quá trình bài tiết và điện giải);
• Hạ đường huyết, có tiềm năng làm thuốc điều trị đái tháo đường.

Có thể dùng dưới dạng thuốc sắc hay thuốc hãm.

Liều dùng: 20 gam rễ phơi khô sắc hoặc hãm với 1 lít nước, dùng trong ngày.

1. Bài thuốc trị rắn cắn

Chuẩn bị: Thân rễ cây cỏ gà tươi.

Thực hiện: Nhai nuốt nước và dùng bã đắp vào vết cắn.

2. Bài thuốc hỗ trợ điều trị bệnh trĩ

Chuẩn bị: Cỏ chỉ tươi.

Thực hiện: Rửa sạch, đem ép lấy nước uống. Mỗi lần dùng 12ml, ngày dùng 2 lần.

3. Bài thuốc điều trị bệnh tiểu đường

Chuẩn bị: Cỏ gà 50g và một ít đường phèn.

Thực hiện: Sắc uống hằng ngày thay nước trà. Áp dụng bài thuốc trong thời gian dài có thể ổn định đường huyết và ngăn ngừa tiến triển của bệnh.

4. Bài thuốc trị chứng cảm nóng, nôn mửa và ỉa chảy

Chuẩn bị: Đường phèn và cỏ chỉ 60g.

Thực hiện: Sắc lấy nước và chia thành nhiều lần uống trong ngày. Dùng bài thuốc liên tục trong 3 – 5 ngày sẽ thấy triệu chứng thuyên giảm rõ rệt.

5. Bài thuốc điều trị sỏi tiết niệu

Chuẩn bị: Xa tiền thảo (mã đề) 10g, kim tiền thảo 10g, bòng bong 10g, cỏ gà 30 – 50g.

Thực hiện: Đem sắc uống, ngày dùng 1 thang.

6. Bài thuốc trị ho do thấp nhiệt

Chuẩn bị: Lá xương sông 20g, rau má 40g, cỏ gà 20g và cây me đất 40g.

Thực hiện: Đem các nguyên liệu rửa sạch, để ráo và giã nát, sau đó vắt lấy nước cốt và thêm 1 muỗng đường vào, đun sôi. Chia nước thành 3 lần uống và dùng hết trong ngày. Dùng liên tục trong 5 ngày sẽ thấy cơn ho thuyên giảm rõ rệt.

7. Cao trị chứng ho gà từ Viện nghiên cứu Đông Y

Chuẩn bị: Gừng tươi 5g, cỏ gà, cỏ sữa lá nhỏ, lá táo, vỏ rễ dâu và lá chanh mỗi vị 10g, hoa đu đủ đực 5g, củ sả 5g.

Thực hiện: Đem các nguyên liệu rửa sạch và nấu thành cao, sau đó cho thêm đường vào chế thành siro. Đợi siro nguội cho vào bình kín. Dùng 1 thìa cà phê pha với nước ấm và cho trẻ uống. Nếu trẻ trên 5 tuổi thì dùng liều lượng gấp đôi.

Lưu ý: Khi dùng bài thuốc này nên kiêng đồ tanh (nghêu, cua, tôm,…), đồ cay nóng và nhiều dầu mỡ.

8. Bài thuốc trị phong thấp

Chuẩn bị: Rễ rung rúc 80g, ngũ gia bì 100g, cây bấn đỏ 40g, cỏ roi ngựa 24g, ô dược 40g, rễ bưởi bung 40g, cỏ nụ áo 24g, hy thiêm 80g, cỏ gà 80g, rễ cây bươm bướm 60g, cây bấn trắng 40g, quy bầu 40g, cỏ xước 40g, cây bạc thau 24g, ngò đất 24.

Thực hiện: Đem các vị sao thái nhỏ, sao vàng và cho vào túi vải. Sau đó bỏ vào hũ rượu ngâm và trát đất kín nắp, đem đun với lửa nhỏ trong vòng 1 nén nhang, chôn xuống dưới đất trong vòng 3 ngày 3 đêm rối lấy lên. Mỗi lần dùng uống 1 ly nhỏ, nên dùng rượu thuốc khi đói.

9. Bài thuốc trị chứng ho gà

Chuẩn bị: Vỏ trứng gà 1 cái, vỏ quýt 1g, rễ cỏ gà 4g, lá chanh 4g.

Thực hiện: Đem sắc uống, ngày dùng 1 lần.

10. Bài thuốc trị ho lâu ngày gây khàn giọng và mất tiếng

Chuẩn bị: Trần bì 1g, rễ cây cỏ gà 4g, lá táo 4g, lá chanh 4g.

Thực hiện: Đem các vị sắc lấy nước uống cho đến khi tình trạng ho dứt điểm.

Theo thông tin từ tạp chí Journal of Allergy and Clinical Immunology, phấn hoa của cây Cỏ gà có một số chất gây dị ứng. Vì vậy, những người có cơ địa dị ứng nên tránh tiếp xúc và khi dùng làm thuốc (nếu dùng toàn cây) nên bỏ đi phần hoa này.

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ Cây Cỏ gà cũng như một số lưu ý cần quan tâm. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp ích cho việc tham khảo của bạn đọc.