Chó đẻ răng cưa

• Tên tiếng Việt: Cây Chó đẻ răng cưa, Diệp hạ châu, Diệp hòe thái, Lão nha châu.
• Tên khoa học: Phyllanthus urinaria L.
• Họ: họ Thầu dầu - Euphorbiaceae
• Công dụng: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu chảy, viêm họng, viêm gan, suy gan, mụn nhọt.

Cây chó đẻ răng cưa là một loại cỏ mọc hằng năm, cao chừng 30cm, thân gần như nhẵn, mọc thẳng đứng, mang cành, thường có màu đỏ.

Lá mọc so le,lưỡng lệ trông như lá kép, phiến lá thuôn, dài 5-15mm, rộng 2-5mm, đầu nhọn hay hơi tù, mép nguyên nhưng hơi có răng cưa rất nhỏ, mặt dưới màu xanh lơ, không cuống hay có cuống rất ngắn.

Hoa mọc ở kẽ lá, nhỏ, màu nâu đỏ, đơn tính, hoa đực, hoa cái cùng gốc, ở đầu cành, cái ở dưới. Hoa không cuống, hoặc có cuống rất ngắn.

Đường kính quả có thể đạt tới 2mm, treo lủng lẳng dưới lá, do đó có tên là diệp hạ châu có nghĩa là hạt dưới mặt lá. Hạt 3 cạnh, hình trứng, màu nâu nhạt, có vân ngang.

Phân bố: Cây có nguồn gốc xa xưa ở vùng nhiệt đới Nam Mỹ và hiện nay thấy phân bố rải rác khắp các vùng nhiệt đới.

Thu hoạch: Mùa hái quanh năm nhưng tốt nhất vào mùa hạ.

Chế biến: Rửa sạch phơi nắng gần khô, đem phơi trong râm rồi cất dùng. 

Dùng toàn cây hái về làm thuốc

Lá Diệp hạ châu đắng chứa chất đắng không có quinin hoặc alcaloid. Lá khô chứa các chất đắng hypophylanthin (0,05%), phylanthin (0,35%), các chất này gây độc đối với cá và ếch. Trong cây còn có niranthin, nirtetralin và phylreralin.

Ngoài ra, trong cây còn phát hiện ra lignan, flavonoid, alcaloid

Theo y học cổ truyền

Vị hơi đắng ngọt, tính mát. Công dụng: Thanh can, minh mục, thấm thấp, lợi tiểu.

Chủ trị: Trị trẻ con cam tích, phù thủng do viêm thận, nhiễm trùng đường tiểu, sỏi bàng quang, viêm ruột, tiêu chảy, họng sưng đau

Theo y học hiện đại

Tác dụng bảo vệ gan

Cao Diệp hạ châu đắng có tác dụng bảo vệ gan trên chuột cống trắng được gây nhiễm độc gan bằng carbon tetraclorid. Trong mô hình gây xơ gan thí nghiệm trên chuột cống trắng, thuốc có tác dụng làm giảm hàm lượng colagen trong máu và làm giảm mức độ xơ gan ở động vật điều trị so với đối chứng. Hoạt chất lignan phyllanthin và hypophyllanthin chứa trong cây có tác dụng bảo vệ gan. 

Diệp hạ châu đắng ức chế DNA polymerase ở virus viêm gan B, có hoạt tính in vitro và in vivo kháng virus viêm gan B và các virus có liên quan.

Tác dụng hạ đường máu, hạ áp  

Cao nước có tác dụng hạ đường máu ở thỏ bình thường và thỏ gây đái tháo đường với alloxan. Cao làm hạ đường máu ngay cả khi cho thỏ uống 1 giờ sau khi cho uống glucose. Hoạt tính hạ đường máu của Diệp hạ châu đắng cao hơn tolbutamid.

Cây cũng có hoạt tính kháng khuẩn và kháng nấm

Dùng khô từ 15-30g, tươi 30-60g. Sắc uống.

• Chữa bệnh viêm gan B: Diệp hạ châu 30g, nhân trần 12g, chi từ 8g, sài hồ 12g, cùng hạ khô thảo 12g, ngày sắc uống một thang.
• Chữa viêm gan, viêm ruột tiêu chảy, vàng da: Diệp hạ châu đắng 40g, mã đề 20g, cây dành dành 12g, sắc lên rồi dùng.
• Chữa bệnh sốt rét: Cây chó đẻ 8g, dây hà thủ ô, lá cây mãng cầu tươi, thảo quả, thường sơn, dây gớm, mỗi loại lấy 10g, hạt cau, dây cóc, ô mai, mỗi vị lấy 4g sắc với 600ml nước, sau khi sắc xong còn khoảng 200ml nước đem chia làm hai phần, uống trước cơn sốt rét 2h. Nếu dùng mà vẫn chưa hết thì cho thêm sài hổ 10g.
• Chữa viêm gan siêu vi: Diệp hạ châu đắng 16g, Nhân trần nam 16g, Vỏ bưởi (phơi khô, sao) 4g, Hậu phác 8g, Thổ phục linh 12g. Nếu cơ thể quá suy nhược có thể gia thêm rễ Đinh lăng 12g, nhiệt nhiều gia thêm Rau má 12g, Hạt dành dành 12g, báng tích nhiều gia Vỏ đại 8g. Sự phối hợp giữa diệp hạ châu, Nhân trần và Thổ phục linh tăng tác dụng giải độc, chống siêu vi.
• Chữa suy gan do rượu, sốt rét, nhiễm độc do môi trường hoặc các trường hợp hay nổi mẩn, nổi mụn do huyết nhiệt: Diệp hạ châu đắng 12g, Cam thảo đất 12g. Sắc nước uống hàng ngày thay trà.
• Chữa mụn nhọt: Nhân dân rất hay dùng cây chó đẻ răng cưa làm thuốc, giã nát với muối chữa đinh râu,mụn nhọt

Chó đẻ răng cưa có tính mát có thể gây trệ Tỳ, đầy bụng ở những người có Tỳ Vị hư hàn, dùng liều cao hoặc dùng lâu ngày. Do đó, những trường hợp nầy nên phối hợp với những vị thuốc có tính cay ấm để dung hoà bớt tính mát của Chó đẻ răng cưa

Bảo quản nơi khô thoáng

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây Chó đẻ răng cưa. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.