Củ niễng là gì? Tác dụng và món ngon trị bệnh từ củ niễng

Thông tin chung

Củ niễng được mọi người gọi với nhiều cái tên như Niễng, Niềng niễng, Cây lúa miêu, Giao bạch, Cao duẩn và có tên khoa học là Zizania caduciflora (Turcz ex Trin.) Haud-Mazz, thuộc họ Lúa – Poaceae. Củ niễng là củ của cây niễng. Niễng chủ yếu được trồng để lấy củ, lúc còn non dùng làm rau nấu ăn, có mùi dễ chịu và chế biến thành các món ăn rất ngon.

Đặc điểm sinh thái

Củ niễng là cây thân thảo sống lâu năm, có thể cao khoảng 1-2m, thường mọc chìm dưới nước hoặc những vùng có nhiều bùn. Thân rễ phát triển mạnh, thân thẳng đứng, phần dưới thân xốp và to.

Lá Niễng phẳng, hình dải, thuôn dài khoảng 30-70cm, rộng từ 2-3cm. Hai mặt lá đều ráp, mép lá dày, bẹ lá nhẵn và có hình bầu dục, có nhiều khía rãnh. Ở các nách lá có nhiều chồi, đến mùa phát triển sẽ đâm ra thành các lá mới.

Hoa củ niễng hình chùy, hẹp, dài khoảng 30 – 50cm. Cuống chung của hoa khỏe, phân thành nhiều nhánh, nang nông đực thường phát triển ở trên, thường có 6 nhị với các chỉ nhị ngắn. Bông cái nhỏ nằm ở phía dưới, hoa cái có bầu nhụy dài.

Niễng có nguồn gốc ở miền Đông Xiberia. Hiện nay được trồng nhiều ở Ấn Độ, Nhật Bản, Trung Quốc và các nước khác thuộc châu Á.

Tại Việt Nam, củ Niễng thường được trồng ở ven các bờ ao, áo cạn, ven hồ hoặc vùng nước có bùn lầy nhão, ruộng nước. Cây thường phổ biến ở đồng bằng Bắc bộ hư ngoại thành Hà Nội, Vũ Thư – Thái Bình, Đồng Văn – Hà Giang, Đà Lạt – Lâm Đồng. Đặc biệt, ở nước ta Củ niễng phổ biến nhất ở Nam Định, nên còn có tên gọi khác là Củ niễng Nam Định.

Bộ phận dùng, thu hái và sơ chế

Bộ phận dùng: Củ niễng là bộ phận được sử dụng để làm thức ăn và dược liệu. Phần phình ra ở chồi làm thành khối ở gốc các chồi được gọi là củ, được tạo thành do một loại nấm than kí sinh là nấm Ustilago esculentum Hennings hay sulage viridis.

Thu hái: Củ niễng thường được trồng vào tháng 9, lúc nước luôn luôn ngập. Một số nơi có thể trồng vào tháng 11 – 12 sau khi đã phơi nắng cây một thời gian. Khi trồng thì mỗi gốc nên cách nhau khoảng 50 – 60 cm để đảm bảo sự phát triển tốt nhất. Trồng sau một năm là có thể thu hái được.

Sơ chế: Củ niễng thường được dùng tươi, không cần chế biến sơ chế.

Bảo quản: Củ niễng thường được sử dụng tươi, do đó nếu thu hái vừa đủ để sử dụng. Nếu sử dụng không hết có thể bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh.

Thành phần hóa học của Củ niễng

Trong củ niễng chứa Protein, Lipid, Carbohydrate, Cholesterol xơ thực phẩm, Canxi, Sắt, Photpho, Kali, Natri, Đồng,Magne, Kẽm, Selen, các Vitamin A, B1, B2, B6, C, D, E, K, Carotene, Folacin, Pantothenic Acid,Niacin.

Theo Đông y, củ niễng có tính mát, vị ngọt, phần rễ cành và hạt được dùng làm thuốc thanh nhiệt trừ phiền, giải khát, điều trị tràng vị, lợi đại tiểu tiện và thông sữa cho phụ nữ cho con bú. Ngoài ra củ niễng còn được chứng minh có công dụng làm sáng, giữ ẩm, làm đẹp cho phụ nữ.

Theo y học hiện đại, thường xuyên ăn củ niễng giúp phòng ngừa bệnh tăng huyết áp, ngăn ngừa xơ vữa động mạch và rất tốt cho người mắc bệnh xơ cứng gan, ure máu cao.

Bạn có thể tham khảo một số món ăn chữa bệnh từ củ niễng để vừa có một món ăn ngon, vừa cung cấp nguồn dinh dưỡng cho cơ thể và hỗ trợ điều trị các bệnh lý:

Món ăn chữa táo bón

Cách 1: Chuẩn bị khoảng 150g củ niễng đem rửa sạch, bóc vỏ thái vừa ăn, 100g khoai lang gọt sạch cắt vừa ăn và 1 lạng thịt nạc xào chín. Tất cả đem trộn thêm gia vị và ăn ngay khi còn nóng. Ăn liên tục 3-5 ngày để trị dứt táo bón

Cách 2: Chuẩn vị 150g củ niễng bóc sạch, 100g khoai tây, 50g đu đủ gần chín, 100g thịt thỏ. Đem tất cả cho vào nồi, thêm nước và hầm nhừ, sau khi chín cho thêm gia vị và ăn khi còn nóng. Mỗi ngày ăn 1 lần, ăn liên tục 4-5 ngày sẽ khỏi táo bón.

Món ăn chữa bệnh kiết lỵ

Chuẩn bị 100g củ niễng, 1 năm lá mơ lông, đem giã nhỏ và cho thêm 1 quả trứng đã đánh đều. 

Cắt lá chuối đặt vừa vào lòng chảo, sau đó cho tất cả nguyên liệu đã trộn lên lá chuối, đun cho đến khi chín hẳn. Ăn liên tục 6-10 ngày sẽ khỏi bệnh.

Món ăn chữa bệnh đái tháo đường

Chuẩn bị 100g củ niễng, 100g gạo tẻ, 50g thịt lợn băm nhỏ, nấm hương.

Niễng bóc vỏ rửa sạch, cắt lát. Nấm hương thái sợi rồi xào chín cùng thịt lợn, nêm gia vị và xào chín rồi cho ra bát. Gạo cho vào nồi hầm đến khi nhừ thì cho củ niễng vào xào đến khi sôi là có thể dùng được.

Món ăn giúp thanh nhiệt, giải độc

Chuẩn bị 200g củ niễng rửa sạch và thái lát, 100g thịt nạc thái miếng, 50g cà rốt thái lát và 3 lát gừng tươi.

Niễng và cà rốt đem chần sơ qua nước sôi. Đun nóng chảo dầu, phi hành tỏi gừng cho thơm thì cho thịt, niễng, cà rốt vào xào chín, nêm gia vị vừa ăn là có thể dùng được.

Món ăn điều trị cao huyết áp

Củ niễng bóc bẹ, gọt vỏ, luộc chín rồi đem thái chỉ, để ráo nước. 

Trứng gà đánh tan rồi chiên mỏng. Cho niễng đã thái lên trên trứng gà, nêm gia vị vừa ăn và dùng ngay khi còn nóng.

Củ niễng là một loại rau quý, không những có thể chế biến thành nhiều món ăn ngon mà còn mang lại rất nhiều giá trị dinh dưỡng và công dụng chữa bệnh. Tuy nhiên vẫn có những trường hợp không nên sử dụng niễng như người bị bệnh sỏi đường tiết niệu, người hay bị đau bụng tiêu chảy. Bạn cũng nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi muốn sử dụng củ niễng thường xuyên để trị bệnh.