Dưa Gang Tây

• Tên tiếng Việt: Dưa tây, Chùm hoa dưa, Lạc tiên bốn cạnh
• Tên khoa học: Passiflora quadrangularis L.
• Họ:  họ Lạc tiên (Passifloraceae)
• Công dụng: Lợi tiểu, an thần, gây nôn, chữa mụn nhọt, bệnh ghẻ, bệnh lý về gan, điều trị đái tháo đường và cao huyết áp, điều trị sán đường ruột.

Dưa tây có thân leo, chiều dài thân có thể lên đến 15 mét, có thể lên đến 45 mét nếu có điều kiện sống thuận lợi. Thân cây tiết diện có dạng 4 cạnh, có nhiều tua nách có thể dài đến 30cm.

Lá cây mọc so le, có hình tim, nhẵn, dạng trứng nhọn, dài khoảng 10 – 12cm, rộng khoảng 8 – 15cm, màu xanh đậm hoặc tím, cuống mang 4 – 6 tuyến.

Hoa thường lớn, phát triển ở các nách lá. Hoa thường có 3 lá bắc nguyên xếp thành bao chung dưới cụm hoa. Hoa có 5 cánh, màu trắng nhạt hoặc phớt hồng, vòng tràng hoa hình trụ, có nhiều sợi hẹp, màu trắng hoặc xanh lục. Hoa thụ phấn nhờ vào côn trùng và khó kết quả vào mùa khô hanh.

Quả mọng, dài, có hình dạng giống như quả dưa, chiều dài có thể đạt 20 – 25 cm. Tiết diện quả khi nhìn dọc gần như là hình chữ nhật. Quả màu lục nhạt, vỏ nhẵn bóng, thịt quả bở, màu trắng hoặc hồng nhạt, có mùi thơm nhẹ, bên trong chứa nhiều hạt. Hạt có màu nâu tím hoặc nâu đen, chiều dài hạt khoảng 1 – 1.5 cm.

Mùa hoa vào tháng 4 – 7, mùa quả vào tháng 8 – 11.

Phân bố: Cây gốc ở Nam Mỹ, được nhập trồng ở các vườn gia đình ở các tỉnh miền Trung và các tỉnh phía Nam.

Dưa gang tây là cây ưa ẩm, ưa sáng, thích nghi với điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng và ẩm hoặc hơi khô. Dưa gang tây được trồng thành giàn cho leo làm cây cảnh, lấy bóng râm che nắng, vừa cho quả ăn sống hay làm rau. Thường trồng dễ dàng bằng cành giâm. Dưa gang tây ra hoa quả nhiều, trồng được bằng hạt và bằng các đoạn thân.

Thu hoạch: Rễ cây có thể thu hái quanh năm, có thể dùng tươi hoặc khô đều được. Quả thường thu hái khi đã chín (khoảng tháng 8 – 11). 

Chế biến: Quả thường được dùng tươi để làm thực phẩm hoặc chế biến thành thức ăn. 

Rễ, quả và hạt Dưa gang tây được ứng dụng để làm dược liệu.

Một số thành phần hóa học được tìm thấy trong quả Dưa tây bao gồm:

Nước, Vitamin C, Vitamin B3, Chất đạm, Chất béo, Chất xơ, Tro, Canxi, Photpho, Sắt, Carotene, Thiamin, Rinoflavin, Niacin, Axit Ascoricic

Lá và hạt non có chứa Glycosid Cyanogen, nếu sử dụng quá mức có thể gây mệt mỏi, buồn ngủ quá mức. Ngoài ra, rễ thô chưa qua chế biến có chứa các chất gây nghiện và chất độc.

Theo y học cổ truyền

Rễ cây: Lợi tiểu, an thần, gây nôn. Được sử dụng để làm thuốc điều trị giun hoặc đắp ngoài điều trị các bệnh lý ngoài da như mụn nhọt, bệnh ghẻ, viêm da.

Lá: Được dùng để làm dịu các bệnh lý về gan, điều trị đái tháo đường và cao huyết áp.

Hạt: Có tác dụng điều trị sán đường ruột.

Vỏ quả: Tác dụng an thần, hỗ trợ điều trị mất ngủ, đau đầu, suy nhược thần kinh, hen suyễn, đau đầu, tiêu chảy và kiết lỵ.

Theo y học hiện đại

Tác dụng diệt giun sán trong hệ thống tiêu hóa.

Rễ tươi có tác dụng gây ngủ, gây mê mạnh.

Thịt quả được dùng để giảm đau thần kinh, điều trị hen suyễn, kiết lỵ, tiêu chảy, suy nhược thần kinh, rối loạn giấc ngủ.

Hạt chứa Cardiotonic có tác dụng an thần.

Chiết suất lá có thể dùng để điều trị các bệnh gan.

Dưa gang tây có thể dùng tươi hoặc chế biến thành thực phẩm đều được. Quả có thể dùng nấu canh như đu đủ, quả chín có thể dùng làm sinh tố, dưa dầm hoặc thái lát ăn kèm sữa hoặc đường.

Lá và rễ cây có thể dùng hãm trà hoặc sắc thành thuốc, dùng uống.

Liều lượng sử dụng phụ thuộc vào yêu cầu của bài thuốc và người sử dụng. Tuy nhiên, không được lạm dụng Dưa gang tây để tránh các trường hợp rủi ro không mong muốn.

1. Giải khát, cải thiện sức khỏe

Dùng 200g thịt Dưa gang tây rửa sạch, ép lấy nước hoặc xay thành sinh tố. Thêm sữa đặc, sữa tươi và đá lạnh, khuấy đều, dùng uống để giải khát, thanh nhiệt và hỗ trợ cải thiện sức khỏe.

2. Điều trị cao huyết áp, đái tháo đường

Sử dụng một lượng vừa đủ lá Dưa tây, hãm với nước sôi trong 10 phút. Dùng nước này uống thay trà hằng ngày, liên tục trong 5 – 7 ngày để cải thiện các triệu chứng bệnh.

3. Hỗ trợ an thần, cải thiện giấc ngủ, điều trị rối loạn giấc ngủ

Sử dụng một lượng nhỏ rễ Dưa gang tây phơi khô, rửa sạch, hãm với nước sôi trong 10 phút. Dùng uống trước khi đi ngủ 30 phút để giúp ngủ sâu hơn.

Tác dụng phụ khi sử dụng quá nhiều bao gồm buồn nôn, nôn, nhịp tim nhanh và buồn ngủ.

Phụ nữ mang thai không nên sử dụng Dưa tây. Bởi vì Dưa tây có chứa các hợp có thúc đẩy sự co bóp ở tử cung.

Hoa Dưa gang tây có thể gây buồn ngủ mạnh.

Làm tăng hoạt động làm loãng máu của thuốc chống tiểu cầu và thuốc chống đông máu.

Không nên sử dụng lâu dài với số lượng lớn. Điều này có thể gây tích tụ chất độc gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

Bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát, tránh nơi có nhiệt độ và độ ẩm cao. Ngoài ra, quả Dưa tây có mùi thơm nhẹ nên thường thu hút côn trùng, kiến. Do đó người dùng nên tránh lưu trữ quả ở nơi có nhiều côn trùng nhỏ.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây Dưa gang tây. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.