Hải sâm: Đặc điểm, tác dụng và cách sử dụng hiệu quả

• Tên tiếng Việt: Hải sâm; đỉa biển; sâm biển; dưa chuột biển; hải thử; nhâm sâm biển cả; đồn đột.
• Tên khoa học: Stichopus japonicus selenka.
• Họ: Holothuriidae.
• Công dụng: Hải sâm được xem là có tác dụng tăng cường sức đề kháng, cải thiện khả năng hấp thụ oxy và chống lại mệt mỏi cơ tim.

Hải sâm biển hay còn gọi là con Đỉa biển, là một loại động vật không có xương sống, hình dạng bên ngoài giống như con đỉa. Hải sâm thường có cấu tạo hình ống, bên ngoài có nhiều khối sần, u cục, không phân biệt được đầu – đuôi, ở giữa thân có một lỗ nhỏ, đây được xem là “miệng” của Hải sâm.

Xung quanh miệng của Đỉa biển có rất nhiều xúc tua nhỏ. Đây được xem là những “cánh tay”, có tác dụng thu thập và cho thức ăn vào miệng. Thức ăn chủ yếu của Đỉa biển là xác chết của động vật dưới biển, phù du và các chất hữu cơ ở đáy biển.

Phân bố: Con Hải sâm thường sống ở vùng nước nông, nơi đáy biển có nhiều cát thường được tìm thấy ở bờ biển Việt Nam, Nhật Bản, Trung Quốc và một số nước khác.

Tại Việt Nam, Hải sâm được tìm thấy ở một số vùng biển như Đảo Trường Sa, Phú Quốc, Côn Đảo, Thổ Chu, tỉnh Khánh Hòa, Nghệ An, Quảng Ngãi,…

Thu hoạch: Hải sâm là động vật cấp thấp dưới đáy biển, chịu nóng rất kém. Do đó, Hải sâm nên được thu bắt trước mùa mưa. Bởi vì khi mưa xuống, độ mặn của nước biển bị phân tầng, nước ở phần trên sẽ giảm độ mặn sẽ giảm và làm nóng phần đáy. Nhiệt độ nóng làm giảm chất lượng và khiến Hải sâm chết đi rất nhanh.

Sau khi thu bắt mang về phơi hoặc sấy khô, bảo quản dùng làm thức ăn hoặc dược phẩm.

Chế biến: Rửa sạch, phơi khô hoặc sấy giòn. khi cần dùng thì ngâm nước cho mềm, thái lát mỏng, phơi giòn, tán thành bột mịn.

Thu bắt về cạo rửa sạch với nước muối, lộn từ trong ra ngoài, rửa sạch phần ruột, phơi khô, sấy giòn. Khi dùng ngâm với nước cho mềm, cắt mỏng 3 – 5 ly, sao với gạo nếp cho phồng, vàng lên. Sau đó bỏ gạo, lấy dược liệu tán thành bột.

Hải sâm được dùng làm dược liệu là loại to và dài. Loại Hải sâm thịt màu đen dính, bên ngoài có phủ một lớp nhớt, da có nhiều gai được xem là dược liệu quý và chất lượng cao. Loài Hải sâm biển da không có gai là loại kém chất lượng và ít khi được sử dụng.

Trong Hải sâm biển có chứa:

• Gluxit 1,37%
• Lipit 0,27%
• Protein 21,45%. Thành phần chủ yếu là Acginin và Xystin.
• Chất tro 1,13%. Trong tro chủ yếu là photpho, Kali, sắt và Canxi.

Theo y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, Hải sâm được xem như vị thuốc bổ thận, tráng dương, bổ âm, ích tinh, nhuận táo, thông trướng, chữa lỵ. Thường dùng dưới dạng nướng giòn, nghiền tán thành bột. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 6 đến 10g, dùng rượu hay nước nóng để chiêu thuốc.

Theo y học hiện đại

Tính ấm, không chứa độc, vị mặn và ngọt. Hải sâm quy vào kinh Thận và Tâm.

Hải sâm chủ yếu dùng làm thực phẩm cao cấp bồi dưỡng. Tính chất bổ dưỡng không kém Nhân sâm do đó có tên Sâm bể (hải sâm). Còn dùng Hải sâm chữa thần kinh suy nhược, viêm phế quản, cầm máu.

Dược liệu Hải sâm thường dùng dưới dạng nướng giòn, nghiền thành bột hoặc dùng chế biến thành nhiều món ăn.

Liều lượng khuyến cáo mỗi ngày là 6 – 10 g, mỗi ngày 3 lần, dùng uống kèm nước nóng hoặc rượu để chiêu thuốc và tăng hiệu quả.

Chữa các bệnh lở loét: Dùng Hải sâm sấy khô, tán thành bột mịn, dùng bôi vào khu vực bệnh.

Chữa bệnh lý mãn tính, hưu tức lỵ: Sử dụng Hải sâm sắc thành thuốc, dùng uống mỗi ngày.

Chữa táo bón do hư hỏa, phân táo kết: Sử dụng Đỉa biển, Mộc nhĩ, sắc nhỏ, nấu chín. Sau đó cho vào trong ruột heo, ninh chín, dùng ăn.

Chữa táo bón do âm hư: Sử dụng 30g Đỉa biển, 120g ruột già lợn làm sạch, 15g Mộc nhĩ đen. Hầm nhừ các nguyên liệu, thêm gia vị vừa ăn, ăn liên tục trong nhiều ngày.

Trị suy nhược sụt cân, tăng huyết áp: Sử dụng Hải sâm 20g, gạo nếp 100g nấu thành cháo, thêm gia vị vừa ăn. Dùng ăn khi còn ấm, liên tục trong 1 tuần để thấy hiệu quả điều trị.

Chữa chứng thiếu máu: Dùng Hải sâm và Đại táo (đã bỏ hạt), mỗi vị phân lượng bằng nhau, tán thành bột mịn, trộn đều. Mỗi lần dùng uống 9g với nước ấm, ngày uống 2 lần. Bài thuốc mang lại hiệu quả tốt cho bệnh nhân thiếu máu và phụ nữ sau khi sinh con.

Trị lưng đau nhức do thận hư: Dùng 30g Đỉa biển, 15g hạt Hạnh đào, 60g xương lợn sống, rửa sạch, hầm nhừ, ăn trong nhiều ngày. Bài thuốc có tác dụng ích tinh, giúp thân thể khỏe mạnh, cường tráng.

Bổ thận, tráng dương, bồi bổ cơ thể sau khi suy nhược, bệnh tật: Sử dụng 30g Hải sâm, 120g thịt dê, thái lát vừa ăn, thêm gia vị, đun nhỏ nhỏ lửa. có tác dụng bồi bổ cơ thể và bổ thận. Bài thuốc có tác dụng bổ thận, điều trị thận hư, liệt dương, tiểu dắt, di tinh, chân tay lạnh, người cao tuổi thường hay mệt mỏi.

Bổ khí huyết, chữa cao huyết áp: Sử dụng Hải sâm 50g, tỏi 30g, gạo 100g, thêm gia vị vừa ăn, hầm nhừ thành cháo, ăn vào buổi sáng, liên tục trong 7 ngày.

Chữa chứng di tinh: Sử dụng 50g Hải sâm, 1 đôi cật dê, 10g Kỷ tử, 12g Đương quy, nấu cùng 1 l nước đến khi nhừ. Mỗi ngày dùng ăn 1 lần, liên tục trong 7 ngày.

Chữa suy nhược thần kinh: Sử dụng 30g Hải sâm và 100g gạo tẻ, thái lát, nấu thành cháo, cho gia vị vừa ăn.

Chữa chứng đái tháo đường: Sử dụng 2 con Hải sâm, 1 quả trứng gà, 1 cái tụy lợn, hấp chín và ăn khi còn nóng. Mỗi ngày ăn một lần, liên tục trong 5 – 7 ngày.

Chữa bệnh động kinh: Dùng nội tạng của Hải sâm sấy khô, nghiền thành bột. Mỗi lần dùng uống 12g, chiêu với rượu vàng (rượu cất từ cơm nấu bởi 3 loại gạo gạo nếp, gạo tẻ, kê hạt vàng), uống liên tục trong 7 – 10 ngày liền là khỏi.

Chữa trĩ ra máu: Sử dụng Hải sâm một lượng vừa đủ, tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng uống 1.5g hòa với 6g A giao trong nước sôi. Mỗi ngày uống 3 lần, liên tục trong 5 – 7 ngày.

Ngăn ngừa ung thư, chống lão hóa: Dùng 30g Hải sâm xào chín cùng một lượng ớt chuông vừa đủ, dùng ăn khi còn ấm. Thường xuyên sử dụng món ăn này có thể chống oxy hóa cao và phòng ngừa ung thư.

Những người đang bị tiêu chảy, lỵ, hoạt tinh, viêm đại tràng cấp tính, người có thể trạng đàm thấp (mập phì) không nên dùng hải sâm.

Theo đông y, khi đang dùng các đơn thuốc có vị Cam thảo thì không nên ăn Hải sâm.

Dược liệu Hải sâm biển cần được bảo quản ở nơi khô ráo, trong hộp kín, tránh ẩm mốc và sâu bọ. Thỉnh thoảng cần mang dược liệu ra phơi nắng lại để tránh biến chất dược liệu.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ dược liệu Hải sâm cũng như một số lưu ý cần quan tâm. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp ích cho việc tham khảo của bạn đọc.