Hồng Xiêm

• Tên tiếng Việt: Sapoche, Hồng xiêm, Lồng mứt
• Tên khoa học: Manilkara zapota (L.) P. Royen
• Họ: họ Hồng xiêm (Sapotaceae).
• Công dụng: thuốc bổ, chữa táo bón (Quả). Lợi tiểu, làm xe, ỉa chảy, sốt rét (Vỏ). Hạt làm thuốc lợi tiểu, giảm sốt…

Hồng xiêm là cây thân gỗ, cao từ 2 – 10m và sống lâu năm. Thân có vỏ màu xám nâu, lỗ bì tròn, bên trong chứa nhiều mủ trắng. Nhánh cây thường mọc chéo, lá và cành khi còn non thường được phủ lông tơ.

Lá mọc so le, phiến hình bầu dục, không có lông và mặt lá có nhiều gân phụ nhỏ. Lá có xu hướng mọc gần nhau ở phần ngọn cành và thường cách khoảng 4 – 5mm.

Hoa mọc đơn độc, màu trắng, đài được phủ lông nâu và cuống hoa dài 1 – 2cm. Quả to, vỏ ngoài màu socola, thịt có cát, bên trong chứa 3 – 5 hạt màu đen, bóng và hơi dẹp. Cây ra hoa và sai quả gần như quanh năm.

Phân bố: Cây vốn nguồn gốc ở Nam Mỹ, chủ yếu ở Mexico. Hiện nay được di thực vào nhiều nước nhiệt đới. Việt Nam chủ yếu được trồng ở miền Nam, nhưng ở miền Bắc cũng có nhiều nơi trồng chủ yếu để lấy quả ăn.

Thu hoạch: Thu hái gần như quanh năm.

Chế biến: Chủ yếu được dùng tươi. 

Hạt, vỏ và quả xanh của cây hồng xiêm được sử dụng để làm thuốc. Quả hồng xiêm có vị ngọt, thơm nên được dùng ăn như một loại trái cây thông thường hoặc được sử dụng để làm sinh tố. Ở Mexico, người ta thu hoạch nhựa của cây hồng xiêm để làm kẹo cao su (chewing-gum)

Hạt chứa axit cyanhydric và dầu béo 23%.

100g quả hồng xiêm chứa chất đạm 0.44g, chất béo 1.10g, sắt 0.8mg, beta-carotene 60IU, phốt pho 12 mg, canxi 21mg, riboflavin (vitamin B2) 0.02mg, pyridoxine (vitamin B6) 0.037mg, pantothenic acid (vitamin B5) 0.252mg, potassium 193 mg, Vitamin C 14.7mg,…

Quả xanh và nhựa chứa gôm nhựa, trong gôm nhựa chứa 1.7% hydrat cacbon, 40% nhựa, 35% nước và một số chất khác.

Vỏ cây non chứa một ít alkaloid, tanin và saponin.

Theo y học cổ truyền

Tính vị

Vị ngọt, tính mát.

Tác dụng

Quả hồng xiêm có tác dụng sinh tân dịch, nhuận tràng, thanh nhiệt, giải khát. Thường được dùng để trị táo bón và đại tiện khó khăn.

Vỏ cây có tác dụng bồi bổ. Vỏ và quả xanh thường được sử dụng để trị sốt rét, tả, lỵ và tiêu chảy.

Quả xanh còn được có tác dụng giải độc khi uống thuốc xổ quá liều.

Hạt lợi tiểu và hạ sốt, chủ trị sốt cao và tiểu tiện không thông.

Theo y học hiện đại

Hồng xiêm hiện nay chủ yếu mới được trồng để lấy quả ăn. Những công dụng khác hầu như chưa được chú ý đặc biệt, khai thác chất nhựa dùng làm kẹo bạc hà, kẹo hồi có khi được thêm chất pepsin với tên chewing gum, hay pepsin gum làm thuốc chữa ho, giúp sự tiêu hoá hoặc làm thơm miệng.

Có thể dùng hồng xiêm ở dạng sắc uống, tán bột hoặc dùng ăn trực tiếp. Liều dùng: 3 – 4 quả/ngày, 15 – 20g vỏ/ngày. Hạt của sapoche có tác dụng lợi tiểu nhưng nếu dùng liều cao có thể gây độc và khiến tiểu tiện không thông.

Bài thuốc chữa rối loạn tiêu hóa và tiêu chảy do ăn nhiều đạm và mỡ

Bài thuốc 1: Chuẩn bị quả hồng xiêm xanh 15 – 20g, đem rửa sạch rồi sắc với 200ml nước còn lại 100ml. Mỗi lần dùng 50ml, ngày dùng 2 lần. Sử dụng bài thuốc sau khi ăn 15 phút và dùng uống liên tục trong vòng 3 – 5 ngày.

Bài thuốc 2: Vỏ thân cây sapoche 6 – 10g, đem rửa sạch và sắc với 250ml nước còn 100ml. Mỗi lần uống 50ml, ngày dùng 2 lần.

Bài thuốc giúp hạ thân nhiệt và lợi tiểu tiện

Chuẩn bị: Hạt sapoche 5g và lá tre 100g.

Thực hiện: Sắc với 450ml nước đến khi còn lại 150ml. Chia nước sắc thành 2 lần uống trong ngày và dùng khi thuốc còn nóng.

Bài thuốc giúp kiện tỳ, thích hợp với người ăn uống kém và táo bón

Bài thuốc 1: Chuẩn bị thủy xương bồ 5g, vỏ quả quýt (trần bì) 10g và lá hồng xiêm 20g. Đem rửa sạch và sắc với 400ml đến khi còn 150ml. Chia nước sắc thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày. Áp dụng bài thuốc liên tục trong vòng 5 ngày.

Bài thuốc 2: Ăn vài quả hồng xiêm chín (mỗi lần ăn 2 quả, ngày ăn 2 lần) liên tục trong vài ngày. Trường hợp táo bón nặng, có thể ăn từ 5 – 6 quả/ ngày.

Bài thuốc trị sâu răng và bảo vệ sức khỏe răng miệng

Chuẩn bị: Lá sapoche.

Thực hiện: Rửa sạch, nấu với nước trong vòng 10 phút rồi để nguội. Dùng nước này súc miệng để giảm viêm và hỗ trợ điều trị sâu răng.

Bài thuốc trị vết thương

Chuẩn bị: Lá sapoche non.

Thực hiện: Rửa sạch, giã nát với 1 ít muối rồi bó lên vết thương.

Tránh ăn quá nhiều quả hồng xiêm còn xanh do hoạt chất tanin trong quả có thể gây táo bón.

Ngoài ra, bạn có thể dùng hồng xiêm để chế biến các món ăn giàu dinh dưỡng như mứt, sinh tố,…

Hồng xiêm chứa lượng đường khá cao, vì vậy bệnh nhân tiểu đường nên thận trọng khi bổ sung loại quả này.

Bảo quản nơi khô thoáng.
 

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây Hồng xiêm. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.