Sâm đại hành

Tên Tiếng Việt: Sâm đại hành 

Tên khác: Tỏi lào, Hành lào, Tỏi đỏ, Kiệu đỏ.

Tên khoa học: Bulbus Eleutherinis subaphyllae

Sâm đại hành là loại cây thảo sống lâu năm có chiều cao khoảng 30 - 60cm. Lá cây sâm đại hành có hình mũi mác dài, có các gân chạy song song. Các lá tập trung nhiều hơn ở phần gốc của cây.

Thân cây sâm đại hành phình ra có hình dạng giống như củ hành, nhưng có màu đậm hơn và dài hơn, bên ngoài có lớp vảy màu đỏ nâu. Củ sâm đại hành dài khoảng 4 – 5cm, đường kính 2 – 3cm, khi cắt ra thấy bên trong củ có màu đỏ nhạt với vòng tròn đồng tâm màu trắng.

Hoa của cây mọc thành chùm với 3 cánh màu trắng hoặc hơi vàng. Hoa có 3 lá đài và 3 nhị màu vàng. Cây sâm đại hành mọc theo hình thức tái sinh và đẻ nhánh non. Người ta có thể trồng một cây mới từ cành đó.

Sâm đại hành có nguồn gốc từ châu Mỹ, là loại cây ưa đất ẩm, ưa ánh sáng. Ở Việt Nam, cây sâm đại hành được thấy nhiều tại các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và Hòa Bình.

Cây phát triển từ 1 đến 2 năm. Vào mùa đông, khi thân cây khô héo và chết, người ta đào củ lên, cạo bỏ lớp vỏ ngoài rồi rửa sạch. Bóc lớp vỏ bên trong, cắt dọc, phơi nắng để làm thuốc.

Bộ phận sử dụng làm thuốc của cây sâm đại hành chủ yếu là phần rễ và thân củ

Trong cây sâm đại hành có chứa các hoạt chất chính là echinococcine, isoacanthopanax, echinocanthol. Các hoạt chất này có tác dụng chống lại một số loài vi khuẩn như tụ cầu vàng, liên cầu tan huyết, phế cầu...

Sâm đại hành có vị ngọt, tính ấm, không độc và có nhiều công dụng:

• Trị thiếu máu, vàng da, hoa mắt, chóng mặt, nhức đầu, mệt mỏi.
• Kiểm soát chảy máu, điều hòa kinh nguyệt.
• Tổn thương bầm tím (giã nát đắp tươi).
• Ho gà, lao phổi.
• Viêm họng, viêm amidan, viêm đường hô hấp, hen suyễn, viêm phế quản…
• Thuốc lợi tiểu.
• An thần, trị chứng mất ngủ, căng thẳng ...
• Điều trị bệnh viêm ruột và các bệnh về hệ tiêu hóa.
• Điều trị vết thương do muỗi đốt và tổ đỉa đốt, bệnh viêm da sừng, vảy nến và các bệnh ngoài da khác.
• Trị thấp khớp và đau khớp.

Cách dùng sâm đại hành: Có thể sắc, tán bột, làm viên, đun ở nhiệt độ cao, ngâm rượu hoặc bôi ngoài.

Liều dùng: 4 - 12g/ngày (có thể dùng tươi hoặc phơi nắng).

Một số bài thuốc hiệu quả từ sâm đại hành như:

Bài thuốc chữa viêm họng, viêm phổi, sưng amidan: Sâm đại hành 3g, Bách bộ, vỏ rễ Cau, Cỏ nhọ nồi, Sài đất, Mạch môn, mỗi vị 12g. Sắc uống

Bài thuốc trị mụn nhọt: Sâm đại hành 4g, bông Trang, Bồ công anh, Đơn tướng quân, Sài đất, mỗi vị 16g. Sắc uống

Rượu thuốc trị tê thấp: Sâm đại hành, Cẩu tích, Cốt toái bổ, Đương quy, Bạch chỉ, Độc hoạt, mỗi vị 50g ngâm với 2 lít rượu uống dần.

Bài thuốc điều trị chứng mất ngủ và thiếu máu: Dùng 30g sâm đại hành và 14g Lạc tiên, sắc lấy nước uống.

Bài thuốc điều trị bệnh thiếu máu, sa trực tràng: Sâm đại hành 15g, Đảng sâm 15g, Xuyên khung 6g, Hoàng kỳ 15g. Sắc uống.

Sâm đại hành có thể gây dị ứng. Nó không nên được sử dụng cho máu nóng hoặc vết loét ngứa.

Sâm đại hành có thể phơi khô làm thuốc dùng lâu dài, lúc này cần bảo quản thuốc ở nơi khô thoáng, không bị ẩm mốc hay để nước dính vào.

Như vậy có thể thấy, sâm đại hành là một cây thuốc gần gũi và dễ trồng, dễ gặp trong vườn nhà nhưng lại mang đến rất nhiều công dụng tuyệt vời cho sức khỏe. Cây thuốc này cũng khá lành nhưng việc sử dụng cần có ý kiến tư vấn từ bác sĩ.