Cây Anh đào (Prunus cerasoides) – Đặc điểm, phân bố và công dụng dược liệu

Cây Anh đào, tên khoa học là Prunus cerasoides D. Don, còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như mai anh đào, đào rừng, hay trong tiếng Anh là wild Himalayan cherry, là một loài thực vật thuộc họ hoa hồng (Rosaceae), phân chi Cerasus (anh đào). 

Ở Việt Nam, cây đặc biệt nổi tiếng tại thành phố Đà Lạt, nơi người dân quen gọi là Mai anh đào Đà Lạt. Vào mỗi độ xuân về, loài cây này khoác lên mình những chùm hoa rực rỡ màu hồng phớt, tạo nên khung cảnh thơ mộng và trở thành nét đặc trưng văn hóa – du lịch nơi cao nguyên này.

Không chỉ mang giá trị cảnh quan và thẩm mỹ, anh đào còn có nhiều ứng dụng trong đời sống, ẩm thực, và y học cổ truyền.

>>> Tham khảo thêm Lợi ích của dưa leo và những lưu ý khi dùng

Anh đào là một loài cây gỗ lớn, sinh trưởng khỏe, có thể đạt chiều cao đáng kể, và mang những đặc điểm hình thái nổi bật:

• Kích thước & thân cây: Cây trưởng thành có thể cao tới 30 mét. Thân gỗ thẳng, vỏ cây bóng, trên bề mặt có những đường vòng ngang (lenticels) rõ rệt, giúp dễ nhận diện.
• Lá: Lá đơn, mọc so le, có phiến mỏng, hình bầu dục, mép có răng cưa nhỏ. Khi cây không trổ hoa, dễ nhận thấy lá kèm (những phần phụ nhỏ giống lá, mọc ở gốc cuống lá) dài, có răng cưa và mặt lá thường có lớp lông mịn.
• Hoa: Hoa lưỡng tính, thường mọc thành chùm trên các cành đã rụng lá, mang màu hồng phấn hoặc trắng pha hồng (pinkish-white). Hoa có 5 cánh, mùi thơm dịu nhẹ. Thời điểm nở hoa đặc trưng vào mùa xuân và mùa thu: ở Việt Nam thường từ tháng 1–4 và 9–11. Vào mùa xuân, khi toàn bộ cành cây phủ kín hoa, khung cảnh trở nên rực rỡ, tạo nên vẻ đẹp say đắm lòng người.
• Quả: Quả mọng, nhỏ, hình bầu dục, đường kính 1,3–1,6 cm. Khi còn non quả có màu vàng, sau đó chuyển dần sang đỏ thẫm khi chín. Thịt quả mềm, mọng nước, vị ngọt, có thể ăn trực tiếp hoặc chế biến thành rượu và các sản phẩm thực phẩm khác. Bên trong quả chứa hạt cứng, nhân hạt có giá trị trong dược liệu.

>>> Xem thêm Sự thật về độc tính của hoa loa kèn. Cách xử trí và phòng tránh ngộ độc hoa loa kèn

Tại Việt Nam: Anh đào sinh trưởng tốt ở những vùng núi cao, khí hậu mát mẻ. Đà Lạt (Lâm Đồng) là nơi nổi tiếng nhất với loài cây này, không chỉ mang ý nghĩa cảnh quan mà còn được người dân tận dụng quả để làm rượu anh đào Đà Lạt, một đặc sản địa phương. Ngoài ra, một số vùng núi phía Bắc cũng ghi nhận sự hiện diện của anh đào.

Trên thế giới: Loài Prunus cerasoides phân bố chủ yếu tại khu vực Nam Á và Đông Nam Á. Nhiều quốc gia ghi nhận sự hiện diện của cây, đặc biệt là ở Ấn Độ, Nepal, Myanmar, Bhutan và vùng núi Himalaya. Ở những nơi này, cây được trồng phổ biến và đôi khi sử dụng trong dân gian, ví dụ như ở Ấn Độ, cành non của cây từng được dùng thay thế acid hydrocyanic.

Ngoài giá trị thẩm mỹ và ẩm thực, anh đào còn được sử dụng trong y học cổ truyền và hiện đại nhờ những thành phần hoạt chất quý.

Trong y học cổ truyền:

• Quả: có vị đắng, hơi ngọt, được dùng để hạ khí, lợi tiểu và nhuận tràng, giúp thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa và bài tiết. Ngoài ra, quả còn thường được chế biến thành rượu dùng trong dân gian để tăng cường sức khỏe.
• Nhân hạt: thường được dùng trong các bài thuốc trị sỏi và sỏi thận.
• Lá: có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, làm mát cơ thể và tăng khả năng thấu chẩn, nhờ đó thường dùng trong các trường hợp sốt, phát ban hoặc nóng trong.
• Hạch quả: mang đặc tính trừ phong thấp, ích khí, tăng cường sức khỏe tổng thể và cải thiện thể trạng.
• Cành nhỏ: ở một số nơi như Ấn Độ, còn được sử dụng để thay thế acid hydrocyanic trong y học cổ truyền.

Theo nghiên cứu hiện đại, cây Anh Đào có tác dụng:

• Có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, giảm co thắt cơ tim.
• Hỗ trợ làm lành vết thương, giảm đau lưng, bong gân.
• Góp phần kiểm soát cân nặng, thúc đẩy chuyển hóa năng lượng.
• Bảo vệ thần kinh: tăng biểu hiện neuroglobin, ức chế gốc tự do ROS và ngăn chết tế bào trong tình trạng thiếu máu não.