Tay chân miệng có lây không? Dấu hiệu nặng cần nhập viện

1.1.Hiểu đúng dịch tay chân miệng là gì 

Tay chân miệng (Hand – Foot – Mouth Disease – HFMD) là bệnh truyền nhiễm cấp do các virus thuộc nhóm Enterovirus, thường gặp nhất là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71).

Bệnh lan truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa hoặc khi tiếp xúc với dịch tiết từ mũi, họng, nước bọt, phân hoặc dịch trong các bọng nước của người nhiễm.

Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là nhóm đối tượng có nguy cơ cao, nhưng người lớn vẫn có thể mắc bệnh nếu hệ miễn dịch suy yếu hoặc chưa có kháng thể với các chủng virus này.

1.2.Mức độ nguy hiểm của dịch tay chân miệng 

Dịch tay chân miệng phần lớn diễn tiến nhẹ và trẻ có thể tự hồi phục sau 7-10 ngày. Tuy nhiên, bệnh vẫn được xếp vào nhóm bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đặc biệt khi bệnh được gây ra bởi chủng EV71 vì nó có thể gây biến chứng nhanh và có thể dẫn đến tử vong khi không xử lý kịp thời. Một số biến chứng nguy hiểm có thể gặp bao gồm:

• Biến chứng thần kinh: Viêm não, viêm màng não 
• Biến chứng hệ hô hấp: Viêm cơ tim, phù phổi cấp 

Chính vì vậy, việc nhận biết và theo dõi sát sao dấu hiệu bệnh tay chân miệng là vô cùng quan trọng.

Lưu ý: Tay chân miệng ở người lớn thường có triệu chứng nhẹ hơn hoặc thậm chí không có triệu chứng rõ ràng nhưng vẫn có khả năng lây truyền mầm bệnh khi sức đề kháng không đủ mạnh để chống lại virus. 

Bệnh tay chân miệng thường được chẩn đoán dựa trên hai phương pháp chính: chẩn đoán lâm sàng (dựa trên các dấu hiệu bên ngoài) và chẩn đoán cận lâm sàng (xét nghiệm).

3.1.Chẩn đoán lâm sàng (Thực hiện các xét nghiệm hỗ trợ để xác định tác nhân gây bệnh.)

3.1.1.Quan sát những dấu hiệu điển hình: 

• Loét miệng, chảy nước bọt và đau họng 
• Phát ban dạng mụn nước không ngứa ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và khu vực mông, đầu gối

3.1.2.Tiền sử dịch tễ

Hỏi về việc trẻ có tiếp xúc với người bệnh hay sinh sống/học tập trong khu vực đang có dịch tay chân miệng hay không.

3.1.3.Theo dõi biến chứng

 Đánh giá các dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm( sốt cao khó hạ, giật mình,...) để đánh giá mức độ nặng và nguy cơ tiến triển 

3.2. Chẩn đoán cận lâm sàng( xét nghiệm) 

Kỹ thuật được chỉ định trong những trường hợp:

• Trường hợp không điển hình, khó phân biệt với các bệnh phát ban khác (như thủy đậu, sởi).
• Cần xác định chính xác chủng virus (đặc biệt là EV71) để đánh giá nguy cơ biến chứng.

Các kỹ thuật xét nghiệm chủ yếu bao gồm: 

Khi xác định con có dấu hiệu tay chân miệng ở thể nhẹ, bố mẹ có thể tự chăm sóc con tại nhà, nhưng cần đảm bảo nguyên tắc: giảm triệu chứng - tăng cường dinh dưỡng và cách ly tuyệt đối 

4.1. Xử lý triệu chứng gây khó chịu, mệt mỏi cho trẻ 

Hạ sốt: Sử dụng thuốc hạ sốt paracetamol theo đúng liều lượng chỉ định của bác sĩ. Không nên sử dụng aspirin khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ vì nguy cơ gây biến chứng.

Giảm đau miệng: Có thể cho trẻ súc miệng bằng nước muối ấm hoặc dùng gel giảm đau theo chỉ định chuyên môn.

Bù nước và điện giải:

• Khuyến khích trẻ uống Oresol (pha đúng tỷ lệ) hoặc các loại nước ép trái cây mát, sữa lạnh.
• Nếu trẻ không bú được hoặc không uống được, cần báo ngay cho bác sĩ.

4.2. Chế độ dinh dưỡng phù hợp cho trẻ bị tay chân miệng 
Vì vết loét miệng gây đau, trẻ thường biếng ăn. Bố mẹ nên:

• Chọn thức ăn mềm, lỏng, nguội (cháo loãng, súp, sữa,...)
• Tránh thức ăn cay, nóng, cứng hoặc có tính axit cao (cam, chanh) vì có thể làm xót vết loét.
• Chia nhỏ bữa ăn và kiên nhẫn khi cho trẻ ăn.

4.3. Cách ly và theo dõi sức khỏe 

• Cách ly: Dịch tay chân miệng rất dễ lây lan. Trẻ cần nghỉ học, tránh tiếp xúc với các trẻ khác ít nhất 10 ngày từ khi khởi bệnh hoặc cho đến khi hết loét miệng và nốt ban khô hoàn toàn.
• Vệ sinh: Không làm vỡ các bóng nước. Tắm rửa hàng ngày bằng nước ấm và xà phòng nhẹ. Quần áo, tã lót phải được ngâm khử khuẩn và giặt riêng

5.1.Thực hành vệ sinh cá nhân đúng cách 

Đây là cách phòng tránh tay chân miệng quan trọng nhất: 

• Rửa tay thường xuyên : Rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước chảy ít nhất 20s cho cả người lớn và trẻ em, đặc biệt là trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh và sau khi thay tã cho trẻ 
• Che miệng khi ho, hắt hơi: Sử dụng khăn giấy hoặc khuỷu tay để che chắn, sau đó vứt khăn giấy vào thùng rác kín.

5.2.Vệ sinh môi trường sống 

• Thường xuyên lau chùi các bề mặt, vật dụng dễ tiếp xúc như đồ chơi, tay nắm cửa, sàn nhà bằng xà phòng hoặc dung dịch khử khuẩn thông thường (như dung dịch Cloramin B hoặc Javel).
• Quản lý và xử lý chất thải (phân, chất nôn) của người bệnh theo đúng quy trình.

5.3. Tiêm phòng tay chân miệng đầy đủ 

Hiện tại, Việt Nam đã có vắc-xin phòng tay chân miệng do Enterovirus 71 (EV71) – chủng virus gây biến chứng nặng. Mặc dù không phòng được tất cả các chủng, vắc-xin này đóng vai trò quan trọng trong việc giảm nguy cơ bệnh nặng và tử vong do EV71. Bố mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ về lịch tiêm chủng.

Dịch tay chân miệng là căn bệnh có thể quản lý được nếu chúng ta chủ động nhận biết sớm dấu hiệu tay chân miệng và thực hiện nghiêm túc các biện pháp phòng ngừa. Việc nắm vững cách phòng tránh tay chân miệng và chăm sóc đúng cách tại nhà sẽ giúp con bạn vượt qua giai đoạn bệnh một cách nhẹ nhàng nhất.

Lưu ý rằng mọi thông tin trong bài chỉ mang tính tham khảo, không thay thế cho tư vấn hay chẩn đoán từ bác sĩ. Nếu nghi ngờ trẻ bị tay chân miệng hoặc xuất hiện bất kỳ dấu hiệu cảnh báo nặng nào, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Trường hợp bạn cần được giải đáp ngay, hãy sử dụng dịch vụ “Bác sĩ tư vấn” trên Medigo. Đội ngũ bác sĩ với trình độ chuyên môn cao sẽ hỗ trợ bạn đánh giá tình hình hiện tại , hướng dẫn xử trí ban đầu một cách an toàn nhất trước khi bạn đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất 

>>> Trải nghiệm ngay dịch vụ tư vấn bác sĩ 24/7 trên Medigo [Tại đây]

FAQ( Câu hỏi thường gặp về dịch tay chân miệng) 

Q1: Tay chân miệng có lây không và lây qua đường nào?

A: Tay chân miệng có lây không? Có. Bệnh lây qua đường tiêu hóa (phân – miệng), tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mũi, họng, nước bọt, và dịch từ mụn nước của người bệnh. Mức độ lây lan mạnh nhất trong tuần đầu tiên của bệnh.

Q2: Bao lâu thì trẻ bị tay chân miệng có thể đi học lại?

A: Trẻ bị tay chân miệng nên nghỉ học và cách ly tại nhà ít nhất 10 ngày kể từ ngày khởi phát bệnh, hoặc cho đến khi tất cả các nốt ban và vết loét đã khô và lành hoàn toàn. Việc này nhằm ngăn chặn sự lây lan của dịch tay chân miệng trong trường học.

Q3: Tay chân miệng ở người lớn có nguy hiểm không và có cần điều trị không?

A: Tay chân miệng ở người lớn thường nhẹ hơn và ít biến chứng hơn so với trẻ em. Tuy nhiên, người lớn vẫn có thể lây bệnh cho trẻ em. Điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng (hạ sốt, giảm đau) và quan trọng nhất là thực hiện nghiêm túc việc vệ sinh, cách ly để bảo vệ trẻ nhỏ trong gia đình.

Q4: Có vắc-xin nào phòng dịch tay chân miệng hoàn toàn không?

A: Hiện tại, đã có vắc-xin phòng chủng Enterovirus 71 (EV71), loại virus thường gây ra biến chứng nặng và tử vong. Tuy nhiên, vắc-xin này không thể phòng được tất cả các chủng virus gây bệnh tay chân miệng. Cách phòng tránh tay chân miệng hiệu quả nhất vẫn là vệ sinh cá nhân và môi trường.