Cây bạch đàn trắng - 7 điều có thể bạn chưa biết về loài cây này

Cây bạch đàn trắng (Eucalyptus camaldulensis) hay còn gọi với cái tên khác là cây khuynh diệp. Cái tên "bạch đàn" bắt nguồn từ lớp vỏ màu trắng xám đặc trưng thường bong tróc theo từng mảng của cây. Loài cây bạch đàn trắng này được trồng phổ biến không chỉ để lấy gỗ, mà còn vì nhiều công dụng đa dạng khác.

Để dễ dàng nhận biết, bạn có thể dựa vào những đặc điểm hình thái nổi bật sau của cây bạch đàn trắng:

• Thân và vỏ cây: Thân thẳng, vỏ màu trắng xám, bong thành từng mảng để lộ lớp vỏ non bên trong có màu sáng hơn.
• Lá: Lá non hình bầu dục, màu xanh lục nhạt. Lá trưởng thành dạng thuôn dài như lưỡi liềm, chuyển sang màu xanh đậm và có mùi thơm đặc trưng do chứa tinh dầu.
• Hoa và quả: Hoa nhỏ, màu trắng hoặc kem, mọc thành cụm. Quả có dạng hình chén hoặc hình cầu nhỏ.
• Rễ: Hệ rễ khỏe, ăn sâu giúp cây chịu hạn tốt và còn có khả năng hút nước mạnh.

Các bộ phận như lá và vỏ cây là nguồn dược liệu chính được khai thác từ cây bạch đàn trắng.

Khi nhắc đến cây bạch đàn, nhiều người thường nghĩ nó là một loài duy nhất. Trên thực tế, đây là một chi thực vật khổng lồ với hơn 700 loài khác nhau, mỗi loài có những đặc điểm và công dụng riêng biệt. Dưới đây là một số loại biến thể phổ biến nhất, giúp bạn có cái nhìn rộng hơn về họ hàng nhà bạch đàn:

• Bạch đàn trắng (Eucalyptus camaldulensis): Đây chính là "nhân vật chính" của chúng ta. Chúng dễ nhận biết với thân thẳng, vỏ trắng xám bong tróc, thích nghi cực tốt với vùng đất ẩm ướt và thường được trồng để phủ xanh, chắn gió và lấy gỗ.
• Bạch đàn đỏ (Eucalyptus camaldulensis var. obtusa): Thực chất đây là một biến thể của cây bạch đàn trắng, có vỏ màu nâu đỏ sẫm và bền hơn, thường được ưa chuộng trong các công trình cảnh quan.
• Bạch đàn liễu (Eucalyptus exserta): Loài này có lá nhỏ và mảnh như lá liễu, chịu hạn rất tốt. Chúng thường được trồng trên các vùng đất khô cằn để phủ xanh.
• Bạch đàn chanh (Eucalyptus citriodora): Đây là loài rất dễ nhận biết nhờ mùi hương thơm dịu như chanh/sả phảng phất từ lá. Tinh dầu của nó được ưa chuộng trong công nghiệp mỹ phẩm và xua đuổi côn trùng.
• Bạch đàn Globulus (Eucalyptus globulus): Đây là loài được biết đến nhiều trong ngành dược nhờ hàm lượng tinh dầu Cineole cao, thường được dùng để chiết xuất tinh dầu chất lượng cao cho các sản phẩm y tế.

Việc hiểu rõ các loại biến thể giúp chúng ta lựa chọn đúng loài cho mục đích sử dụng, từ trồng rừng, khai thác gỗ cho đến chiết xuất tinh dầu.

Cây bạch đàn trắng có nguồn gốc từ Úc - quê hương của hầu hết các loài bạch đàn trên thế giới. Tuy nhiên, nhờ khả năng thích nghi tuyệt vời, loài cây này đã nhanh chóng được du nhập và phát triển rộng khắp toàn cầu.

• Trên thế giới: Ngày nay, cây bạch đàn được trồng phổ biến ở nhiều quốc gia có khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới như Brazil, Ấn Độ, Trung Quốc, Nam Phi và các nước Địa Trung Hải.
• Tại Việt Nam: Cây bạch đàn trắng đã trở thành một phần không thể thiếu trong nhiều chương trình trồng rừng của nước ta. Chúng xuất hiện ở hầu khắp các tỉnh thành, từ miền Bắc vào miền Nam. Các vùng có diện tích trồng lớn phải kể đến các tỉnh trung du và miền núi phía Bắc (như Phú Thọ, Tuyên Quang), Bắc Trung Bộ (Thanh Hóa, Nghệ An) và cả Tây Nguyên.

Đặc điểm giúp cây bạch đàn trắng có sức sống mạnh mẽ và phân bố rộng như vậy là nhờ khả năng chịu hạn tốt, phát triển nhanh trên nhiều loại đất khác nhau, kể cả những vùng đất nghèo dinh dưỡng đó là bộ rễ khỏe ăn sâu giúp chúng vươn lên mạnh mẽ, biến nơi nào chúng sinh sống cũng trở nên xanh tươi.

5.1 Trong y học cổ truyền: 

Từ xa xưa, lá và tinh dầu bạch đàn trắng đã được người dân sử dụng trong các bài thuốc dân gian để trị cảm, làm thông mũi và kháng khuẩn. Điều này xuất phát từ việc lá chứa tinh dầu thơm có tính sát trùng mạnh, giúp cơ thể giải cảm và làm ấm. Các công dụng chính bao gồm:

• Kháng khuẩn, sát trùng: Tinh dầu trong lá bạch đàn có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn và nấm, vì vậy nó thường được dùng để rửa vết thương nhẹ, vệ sinh vùng bị muỗi hay kiến cắn. Nước nấu từ lá hoặc tinh dầu pha loãng giúp làm sạch, giảm sưng đỏ và giảm nguy cơ nhiễm trùng.
• Hỗ trợ hô hấp: Khi đun lá bạch đàn để xông hơi hoặc dùng tinh dầu để hít, hơi ấm và mùi tinh dầu giúp làm thông mũi, giảm đờm và thư giãn vùng xoang. Đây là lý do bạch đàn thường xuất hiện trong các bài xông trị cảm truyền thống của người Việt.

Giảm đau nhức xương khớp (dùng để xoa bóp ngoài da): Tinh dầu bạch đàn mang tính ấm, giúp tăng tuần hoàn máu tại vùng được massage. Khi thoa lên nơi đau nhức, tinh dầu giúp cơ bắp thư giãn và giảm cảm giác sưng đau. Phương pháp này thường được người lớn tuổi sử dụng khi thời tiết thay đổi hoặc đau khớp nhẹ.

5.2 Trong y học hiện đại:

Y học hiện đại đã phân lập được các thành phần chính trong tinh dầu, trong đó Cineole (hay Eucalyptol) là hoạt chất mang lại phần lớn tác dụng kháng khuẩn, chống viêm và long đờm. Nhờ đặc tính này, bạch đàn được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất thuốc.

• Chiết xuất tinh dầu: Thành phần chính Cineole (Eucalyptol) trong tinh dầu được ứng dụng trong các sản phẩm xoa bóp, thuốc ho, nước súc miệng nhờ đặc tính kháng khuẩn và chống viêm mạnh.
• Ứng dụng trong công nghiệp: Tinh dầu là nguyên liệu cho mỹ phẩm, hương liệu và chất tẩy rửa tự nhiên.

Tùy vào nhu cầu, bạn có thể áp dụng những cách sau:

6.1 Giảm nghẹt mũi, cảm cúm: Khi bị cảm lạnh hoặc nghẹt mũi, tinh dầu bạch đàn trắng là một trong những phương pháp tự nhiên giúp làm thông đường thở nhanh chóng.

• Nhỏ 3–5 giọt tinh dầu vào chậu nước nóng để xông hơi toàn mặt, hơi nước mang theo hoạt chất Cineole giúp giảm sưng viêm niêm mạc mũi.
• Nếu có máy khuếch tán, chỉ cần 1–2 giọt để lan tỏa hương the mát trong phòng, hỗ trợ giảm ho, dễ thở và ngủ ngon hơn.

>>> Khám phá ngay sản phẩm Tinh dầu Bạch đàn chanh 10ml tại đây!

6.2 Sát trùng vết thương nhẹ: Lá bạch đàn trắng chứa chất kháng khuẩn tự nhiên, phù hợp cho các vết xước nhỏ, côn trùng cắn hoặc da bị kích ứng nhẹ.

• Đun một nắm lá bạch đàn với nước sạch, để nguội rồi dùng rửa vết thương.
• Nước lá có khả năng giảm đỏ, ngứa và hạn chế vi khuẩn phát triển, giúp da phục hồi nhanh hơn mà không gây xót như cồn y tế.

6.3 Xua đuổi côn trùng: Tinh dầu bạch đàn trắng sở hữu mùi thơm mạnh, khiến muỗi, kiến và côn trùng tránh xa.

• Pha 5–10 giọt tinh dầu với nước trong bình xịt rồi phun vào các góc phòng, rèm cửa, gầm giường.
• Bạn cũng có thể xịt lên quần áo hoặc màn ngủ để ngăn muỗi đến gần. Đây là giải pháp tự nhiên, an toàn cho trẻ nhỏ và thú cưng.

>>> Khám phá ngay sản phẩm Tinh dầu Bạch đàn chanh dành cho trẻ em 30ml tại đây!

6.4 Giảm đau cơ: Nhờ đặc tính làm ấm và giảm viêm, tinh dầu bạch đàn trắng rất thích hợp cho người vận động nhiều hoặc hay đau mỏi xương khớp.

• Pha 1–2 giọt tinh dầu vào dầu nền (dầu dừa, dầu jojoba, dầu hạnh nhân…) rồi massage lên vùng bị đau.
• Hương thơm thảo dược kết hợp với tác động xoa bóp giúp thư giãn cơ, giảm mệt mỏi và tăng lưu thông máu.

>>> Khám phá ngay sản phẩm Dầu khuynh diệp Eagle Brand Eucalyptus Oil 30ml tại đây!

Việc sử dụng cây bạch đàn trắng cần hết sức thận trọng để đảm bảo an toàn. Bạn không nên dùng trực tiếp tinh dầu nguyên chất lên da vì có thể gây kích ứng mạnh. Hãy luôn pha loãng tinh dầu với dầu nền (như dầu dừa, dầu oliu) trước khi thoa lên da.

Đặc biệt, phụ nữ có thai, cho con bú và trẻ nhỏ cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Tuyệt đối không được uống tinh dầu cây bạch đàn trắng nếu không có sự hướng dẫn của chuyên gia y tế.

Chúng tôi có cung cấp dịch vụ tư vấn sức khỏe online tại nhà với mức giá 49.000đ trong lần khám đầu tiên truy cập Medigo ngay!