Đậu cọc rào: Đặc điểm, dược tính và bài thuốc ứng dụng.

1.1. Thông tin và phân bố của đậu cọc rào

• Tên khoa học: Jatropha curcas L.
• Họ: thầu dầu (Euphorbiaceae).
• Tên gọi khác: Ba đậu nam, Cốc dầu, Dầu lai, Vong đậu, Cây cọc rào.
• Phân bố: Cây có nguồn gốc từ châu Mỹ nhưng hiện nay mọc hoang và được trồng khắp các tỉnh thành Việt Nam, từ vùng đồng bằng đến miền núi khô cằn.

Lưu ý: Nhiều người thường nhầm lẫn đậu cọc rào với cây Sachi (Sacha Inchi) hoặc Đậu săng. Cần phân biệt kỹ vì độ an toàn của chúng hoàn toàn khác nhau.

1.2. Đặc điểm nhận dạng cây đậu cọc rào

• Thân cây: Thuộc dạng cây bụi, chiều cao trung bình từ 1 – 5m. Thân cây trơn nhẵn, mẫm, vỏ màu nâu xám bong tróc nhẹ. Đặc biệt, khi bẻ cành hoặc ngắt lá sẽ thấy nhựa mủ trắng đục chảy ra (nhựa này cũng có độc).
• Lá: Lá cây to, mọc so le, phiến lá xẻ thành 3 – 5 thùy nông (giống hình chân vịt hoặc lá ngô đồng). Cuống lá dài, gân lá nổi rõ.
• Hoa: Hoa nhỏ màu vàng lục nhạt, mọc thành chùm ở đầu cành hoặc nách lá. Cây thường ra hoa vào mùa hè thu.
• Quả: Quả nang hình cầu, đường kính khoảng 2-3cm. Khi non quả có màu xanh, khi chín chuyển sang màu vàng và cuối cùng là màu đen sẫm.
• Hạt: Mỗi quả thường chứa 3 hạt màu đen, hình bầu dục, vỏ cứng, nhân hạt màu trắng và chứa rất nhiều dầu.

1.3. Một số dược tính của đậu cọc rào 

• Hoạt tính kháng khuẩn: Các chiết xuất từ lá và vỏ thân cho thấy khả năng ức chế các chủng vi khuẩn như Staphylococcus aureus (tụ cầu vàng - gây nhiễm trùng da) và Escherichia coli.

Cây đậu cọc rào được ví như con dao hai lưỡi. Nếu biết cách chế biến và sử dụng đúng mục đích (công nghiệp, dùng ngoài da), nó mang lại giá trị lớn. Ngược lại, việc ăn uống tùy tiện sẽ gây hại.

2.1. Giá trị kinh tế và công nghiệp (năng lượng sạch)

Hiện nay, đậu cọc rào đang được quy hoạch trồng tại nhiều quốc gia để làm nhiên liệu

• Sản xuất Biodiesel: Hạt của cây chứa hàm lượng dầu rất cao (lên đến 30-40%). Dầu ép từ hạt được dùng để điều chế dầu diesel sinh học, thay thế nhiên liệu hóa thạch, giúp bảo vệ môi trường.
• Làm phân bón/Thuốc trừ sâu: Khô dầu sau khi ép được dùng làm phân hữu cơ giàu đạm hoặc chế biến thành thuốc trừ sâu sinh học.
• Làm xà phòng: Dầu hạt cũng được ứng dụng trong công nghiệp sản xuất xà phòng và nến.

2.2. Công dụng trong y học cổ truyền - chỉ dùng ngoài da

2.2.1. Nhựa mủ: Kháng sinh tự nhiên cho da

Trong nhựa mủ của cây chứa Jatrophine (một loại alkaloid) và các enzyme có khả năng ức chế mạnh sự phát triển của vi khuẩn và nấm.

• Cầm máu vết thương: Nhựa có khả năng làm đông máu nhanh, tạo màng sinh học bao phủ vết cắt, ngăn ngừa nhiễm trùng uốn ván.
• Trị bệnh nấm ngoài da: Đặc trị hắc lào, lang ben, nấm kẽ chân tay. Cơ chế hoạt động là ăn mòn lớp tế bào nấm và sát khuẩn sâu.
• Trị các vấn đề răng miệng: Dân gian dùng nhựa chấm vào chân răng sâu để diệt khuẩn, giảm đau nhức (Tuy nhiên cần súc miệng sạch, không nuốt).

2.2.2. Lá cây: Chuyên trị chấn thương và bệnh da liễu

Lá đậu cọc rào chứa flavonoid và apigenin, có tác dụng chống viêm và giảm đau tại chỗ rất tốt mà ít gây tác dụng phụ toàn thân như uống thuốc tây.

• Trị bong gân, bầm tím: Nhờ tính mát và khả năng tán ứ, lá cây giúp tan máu bầm tích tụ dưới da, giảm sưng nề nhanh chóng.
• Trị chàm (Eczema) và mẩn ngứa: Các chất trong lá giúp làm dịu cơn ngứa, se khô các vết loét do chàm hoặc dị ứng.
• Trị loét miệng (Nhiệt miệng): Dịch ép từ lá có thể dùng để chấm vào vết nhiệt (cần thận trọng liều lượng).

2.2.3. Rễ cây: Vị thuốc trị xương khớp - thận trọng khi sử dụng:

Trị tê bại, thấp khớp: Dùng trong các bài thuốc ngâm rượu xoa bóp để kích thích lưu thông máu, giảm đau nhức xương khớp ở người già.

Lưu ý độc tố: Trong hạt và dầu của đậu cọc rào có chứa Curcin (một loại phytotoxin có cấu trúc tương tự Ricin trong cây thầu dầu) và các chất gây xổ mạnh. 

Bài thuốc 1: Trị bong gân, sưng tấy do ngã:

Chuẩn bị: 1 nắm lá đậu cọc rào tươi (loại bánh tẻ, không quá non hay quá già).

Thực hiện: Rửa sạch lá, để ráo nước sau đó giã nát lá. Trộn lá giã nát với một ít rượu trắng hoặc giấm ăn, sao nóng hỗn hợp trên chảo.

Cách dùng: Đắp trực tiếp lên vùng bị sưng đau khi còn ấm, dùng băng gạc cố định lại, thay thuốc mỗi ngày 2 lần.

Bài thuốc 2: Trị nấm da, hắc lào

Chuẩn bị: Nhựa cây tươi lấy trực tiếp từ thân cây

Thực hiện: vệ sinh sạch vùng da bị nấm bằng nước muối loãng, lau khô. Bẻ cuống lá hoặc chích thân cây để lấy nhựa mủ trắng. Dùng tăm bông chấm nhựa bôi lớp mỏng lên vết nấm (Ngày bôi 2 lần, nhựa có tính ăn mòn nhẹ, không nên bôi lan ra vùng da lành để tránh bị rát).

Bài thuốc 3: Trị ghẻ lở loét, ngứa ngáy diện rộng

Chuẩn bị: lá đậu cọc rào tươi

Thực hiện: Nấu lá với nước sạch cho sôi kỹ, để nước nguội bớt.

Cách dùng: Dùng nước này để tắm hoặc rửa vùng da bị ghẻ lở. Bã lá có thể chà nhẹ lên nốt ghẻ.

Dưới lăng kính của y học hiện đại và cổ truyền, cây Đậu cọc rào (Jatropha curcas) sở hữu tiềm năng dược lý to lớn, đặc biệt là khả năng kháng khuẩn và chống viêm tự nhiên. Tuy nhiên, ranh giới giữa việc chữa bệnh và ngộ độc đối với loài cây này vô cùng mong manh nên hãy vô cùng thận trọng khi sử dụng để bảo vệ sức khỏe.

Theo dõi Medigo để đọc thêm nhiều bài viết hay, bổ ích được cập nhật liên tục mỗi ngày.