Ung thư và ung bướu: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị năm 2025

Bướu (Tumor) là thuật ngữ chỉ sự phát triển bất thường của các tế bào, tạo thành một khối mô thừa. Trong y khoa, bướu được chia làm hai loại chính:

• Bướu lành tính (Benign): Các tế bào bướu phát triển khu trú tại chỗ, có vỏ bọc rõ ràng, không xâm lấn sang cơ quan khác và không di căn. Sau khi phẫu thuật cắt bỏ, chúng ít khi tái phát. Ví dụ: u mỡ, u nang, u xơ tử cung.
• Bướu ác tính (Malignant) - Hay còn gọi là ung thư: Đây là tình trạng các tế bào tăng sinh vô hạn độ, mất kiểm soát. Chúng có khả năng xâm lấn phá hủy các mô lân cận và di chuyển theo đường máu hoặc hạch bạch huyết để đến các cơ quan xa (di căn).

Như vậy, ung thư và ung bướu có mối liên hệ mật thiết. Ung thư thực chất là dạng bướu ác tính. Khi nhắc đến "ung bướu" nói chung, người ta thường hàm ý bao gồm cả việc chẩn đoán và điều trị các khối u lành tính lẫn ác tính.

Theo các nghiên cứu y tế, ung thư không sinh ra từ một nguyên nhân đơn lẻ mà là kết quả của sự tích lũy đột biến gen:

• Tác nhân vật lý: Tiếp xúc tia cực tím (UV), tia phóng xạ (X-quang, Gamma).
• Tác nhân hóa học (thường chiếm tỷ lệ cao): Khói thuốc lá (chứa >70 chất gây ung thư), Aflatoxin trong nấm mốc, hóa chất công nghiệp.
• Tác nhân sinh học: Virus HPV (cổ tử cung), HBV/HCV (gan), vi khuẩn HP (dạ dày).
• Yếu tố nội sinh: Di truyền (khoảng 5-10%), rối loạn nội tiết, suy giảm miễn dịch tự nhiên do tuổi tác.

>>> Xem thêm: Ung thư cổ tử cung: Nguyên nhân, dấu hiệu và hướng phòng ngừa

Giai đoạn đầu của ung thư bướu thường diễn biến âm thầm. Tuy nhiên, cơ thể sẽ phát ra những tín hiệu cảnh báo mà bạn không nên bỏ qua:

• Các dấu hiệu cơ thể đang cảnh báo sớm
  • Sụt cân không rõ lý do (>10% trọng lượng trong 3 tháng).
  • Sốt dai dẳng, đổ mồ hôi ban đêm.
  • Cơ thể cạn kiệt năng lượng:
• Các dấu hiệu cụ thể  dễ quan sát:
  • Khối u: Sờ thấy cục cứng, bờ không rõ ràng dưới da.
  • Da: Nốt ruồi thay đổi màu sắc/kích thước, vết loét không lành.
  • Tiêu hóa/Bài tiết: Thay đổi thói quen đại tiện, phân có máu, tiểu ra máu.
  • Hô hấp: Ho kéo dài, ho ra máu, khàn tiếng không khỏi.

Các triệu chứng này có thể trùng lặp với nhiều bệnh lý thông thường khác. Việc đi khám chuyên khoa ung bướu là cách duy nhất để xác định chính xác.

>>> Xem thêm: Ung thư tuyến giáp sống được bao lâu?

1. Phương pháp chẩn đoán để xác định khối u lành tính hay ác tính

• Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, X-quang, Chụp cắt lớp vi tính (CT Scanner), Chụp cộng hưởng từ (MRI), PET/CT để xác định vị trí và kích thước khối u.

• Xét nghiệm chỉ dấu ung thư (Tumor Markers): Xét nghiệm máu tìm các chất do tế bào ung thư tiết ra (như CEA, CA 12-5, AFP...).
• Sinh thiết: Lấy một mẫu mô nhỏ từ khối u để soi dưới kính hiển vi. Đây là phương pháp duy nhất khẳng định chắc chắn tế bào đó có phải ung thư hay không.

2. Các phương pháp điều trị ung thư, ung bướu

Phác đồ điều trị ung thư bướu phụ thuộc vào loại bệnh, giai đoạn (stage) và sức khỏe bệnh nhân:

• Phẫu thuật: Cắt bỏ khối u và các mô xung quanh khối u. Đây là phương pháp triệt căn hiệu quả đối với khối u ở giai đoạn sớm, chưa di căn.
• Hóa trị (Chemotherapy): Sử dụng thuốc/hóa chất để tiêu diệt các tế bào ung thư phân chia nhanh trên toàn cơ thể.
• Xạ trị (Radiotherapy): Sử dụng tia năng lượng cao để tiêu diệt hoặc kìm hãm sự phát triển của tế bào ung thư tại một khu vực cụ thể.
• Liệu pháp miễn dịch & Nhắm trúng đích: Các phương pháp mới giúp hệ miễn dịch tự nhận diện và tấn công tế bào ung thư, hoặc dùng thuốc tấn công chính xác vào các gen đột biến của tế bào bệnh mà ít gây hại cho tế bào lành.

>>> Có thể bạn quan tâm: Danh mục Thuốc trị ung thư, ung bướu

Phòng bệnh hơn chữa bệnh là nguyên tắc vàng đối với ung thư. Một lối sống lành mạnh có thể giảm tới 40% nguy cơ mắc bệnh:

• Nói không với thuốc lá: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi và nhiều loại ung thư khác.
• Dinh dưỡng khoa học: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế thịt đỏ, thịt chế biến sẵn (xúc xích, thịt nguội), đồ muối chua và đồ uống có cồn.
• Vận động thường xuyên: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để duy trì cân nặng lý tưởng.
• Tránh nắng an toàn: Sử dụng kem chống nắng, áo khoác khi ra ngoài để bảo vệ da khỏi tia cực tím.
• Tiêm chủng vắc-xin: Tiêm vắc-xin viêm gan B, HPV để ngăn ngừa các virus gây ung thư liên quan.
• Tầm soát ung thư định kỳ: Đặc biệt quan trọng với người trên 40 tuổi hoặc gia đình có tiền sử bệnh. Việc phát hiện sớm giúp tỷ lệ điều trị thành công lên tới hơn 90%.

Ung thư có lây qua đường ăn uống không?

Không. Ung thư không phải bệnh truyền nhiễm. Tuy nhiên, các vi khuẩn/virus gây ung thư (như HP, viêm gan B) có thể lây qua đường ăn uống hoặc máu.

Bướu lành tính có thể chuyển thành ác tính không?

Có thể, nhưng tỷ lệ không cao. Một số loại polyp đại trực tràng hoặc nốt ruồi bất thường (lành tính ban đầu) có thể biến đổi gen thành ác tính theo thời gian.

Ung thư bướu giai đoạn cuối có chữa được không?

Ở giai đoạn cuối, mục tiêu điều trị thường chuyển từ "chữa khỏi" sang "chăm sóc giảm nhẹ", giúp bệnh nhân giảm đau đớn và kéo dài thời gian sống chất lượng.

Cuộc chiến với ung thư, ung bướu chưa bao giờ là dễ dàng, nhưng sự tiến bộ của y học hiện đại đã mở ra rất nhiều cơ hội sống khỏe cho người bệnh nếu được phát hiện sớm. Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có thể phân biệt rạch ròi giữa ung thư và ung bướu, cũng như nắm vững các dấu hiệu cảnh báo quan trọng.

Đừng đợi đến khi cơ thể "lên tiếng" mới bắt đầu lo lắng. Hãy chủ động xây dựng lối sống lành mạnh, tránh xa các tác nhân gây hại và thực hiện tầm soát ung thư bướu định kỳ. Nếu cần được tư vấn về sức khỏe trực tuyến, liên hệ ngay bác sĩ online của Medigo để được hỗ trợ.