Viêm gan C: Nhận biết, điều trị và phòng ngừa

Viêm gan C là một bệnh do virus gây ra, đôi khi dẫn đến tổn thương gan nghiêm trọng. Viêm gan siêu vi C (HCV) lây qua đường máu. Hiện nay, việc điều trị viêm gan C cần dùng thuốc tiêm hàng tuần và thuốc uống mà nhiều người nhiễm HCV không dùng được do các vấn đề sức khỏe hoặc các tác dụng phụ không mong muốn khác.

Tuy nhiên, thời gian gần đây, HCV mãn tính thường có thể chữa khỏi bằng thuốc uống trong vòng hai đến sáu tháng.

Theo số liệu thống kê, hoảng 50% số người bị HCV không biết mình bị nhiễm, chủ yếu do họ không có triệu chứng, và cần rất nhiều thời gian để phát hiện bệnh. Vì lý do đó, Lực lượng đặc nhiệm các dịch vụ phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (U.S. Preventive Services Task Force) khuyến cáo rằng tất cả người lớn từ 18 đến 79 tuổi nên tầm soát bệnh viêm gan C, ngay cả những người không có triệu chứng hoặc mắc các bệnh về gan khác. Nhóm có nguy cơ cao nhất bao gồm tất cả những người sinh từ năm 1945 đến năm 1965 - dân số có nguy cơ bị nhiễm bệnh cao hơn gấp 5 lần so với những người sinh vào những năm khác.

Viêm gan C được chia thành 2 loại: viêm gan C cấp tính và viêm gan C mãn tính.

Nhiễm vi rút viêm gan C trong thời gian dài được gọi là viêm gan C mãn - một bệnh nhiễm trùng "âm thầm" trong nhiều năm, cho đến khi vi rút gây tổn thương gan đủ để tạo ra các dấu hiệu và triệu chứng rõ ràng của bệnh gan.

Các dấu hiệu và triệu chứng bao gồm:

• Dễ chảy máu và bầm tím
• Mệt mỏi
• Kém ăn
• Vàng da
• Nước tiểu sẫm màu
• Hay bị ngứa ngáy
• Tích tụ chất lỏng trong bụng (cổ trướng)
• Sưng chân
• Giảm cân
• Lú lẫn, buồn ngủ và thường nói lắp
• Các mạch máu giống hình nhện trên da (u mạch hình mạng nhện)

Mọi trường hợp nhiễm viêm gan C mãn tính đều bắt đầu với một giai đoạn cấp tính. Viêm gan C cấp tính thường không được chẩn đoán vì nó hiếm khi gây ra các triệu chứng. Khi có các dấu hiệu và triệu chứng, chúng có thể bao gồm vàng da, cùng với mệt mỏi, buồn nôn, sốt và đau cơ. Các triệu chứng cấp tính xuất hiện từ một đến ba tháng sau khi tiếp xúc với virus và kéo dài từ hai tuần đến ba tháng.

Nhiễm viêm gan C cấp tính không phải lúc nào cũng trở thành mãn tính. Một số người có thể loại bỏ HCV khỏi cơ thể sau giai đoạn cấp tính, một kết quả được gọi là quá trình đào thải virus tự phát. Trong các nghiên cứu về những người được chẩn đoán mắc HCV cấp tính, tỷ lệ đào thải virus tự phát đã thay đổi từ 15% đến 25%. Viêm gan C cấp cũng đáp ứng tốt với thuốc điều trị kháng virus

Viêm gan siêu vi C lây truyền khi máu của người nhiễm virus xâm nhập vào cơ thể của người chưa bị nhiễm. Trên toàn cầu, HCV tồn tại ở một số dạng riêng biệt, được gọi là kiểu gen. Bảy kiểu gen HCV riêng biệt và hơn 67 kiểu phụ đã được xác định. Kiểu gen HCV phổ biến nhất ở Hoa Kỳ là loại 1.

Mặc dù viêm gan C mãn tính diễn ra theo một quá trình tương tự ở các kiểu gen khác nhau của virus nhưng các khuyến cáo điều trị sẽ tùy thuộc vào kiểu gen của virus.

Nguy cơ nhiễm viêm gan C của bạn sẽ tăng lên nếu bạn:

• Là một nhân viên chăm sóc sức khỏe đã tiếp xúc với máu bị nhiễm virus, điều này có thể xảy ra nếu kim bị nhiễm trùng đâm vào da của bạn
• Đã từng tiêm hoặc hít ma túy
• Mắc HIV
• Xỏ lỗ hoặc xăm hình trong một môi trường và sử dụng các thiết bị không sạch sẽ
• Được truyền máu hoặc cấy ghép nội tạng trước năm 1992
• Yếu tố đông máu nhận được trước năm 1987
• Điều trị chạy thận nhân tạo trong một thời gian dài
• Có mẹ bị nhiễm viêm gan C
• Sinh từ năm 1945 đến năm 1965, là nhóm tuổi có tỷ lệ nhiễm viêm gan C cao nhất

Viêm gan C mãn tính có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như:

• Xơ gan: Sau thời gian dài bị nhiễm viêm gan C có thể dẫn đến xơ gan và khiến gan khó hoạt động.
• Suy gan: Xơ gan tiến triển có thể khiến gan của bạn ngừng hoạt động
• Ung thư gan: Một số ít người bị nhiễm viêm gan C có thể bị ung thư gan.

Để không bị nhiễm viêm gan C cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Không sử dụng ma túy
• Hãy thận trọng với việc xỏ khuyên và xăm mình trên cơ thể. Nếu bạn muốn xỏ khuyên hoặc xăm, hãy tìm một cơ sở có uy tín, các thiết bị sử dụng cần được vô trùng và môi trường phải sạch sẽ.
• Quan hệ tình dục an toàn. Không quan hệ tình dục mà không dùng biện pháp bảo vệ với nhiều bạn tình hoặc với bất kỳ đối tác nào mà chưa rõ tình trạng sức khỏe của họ. Viêm gan C có thể lây truyền qua đường tình dục giữa các cặp vợ chồng nhưng với nguy cơ thấp.
• Ngừng uống rượu. Rượu làm tăng tốc độ tiến triển của bệnh gan.
• Tránh các loại thuốc có thể gây tổn thương gan. Xem xét các loại thuốc của bạn với bác sĩ, bao gồm cả thuốc mua không kê đơn mà bạn dùng cũng như các chế phẩm thảo dược và thực phẩm chức năng. Bác sĩ có thể khuyên bạn nên tránh một số loại thuốc nhất định.

Tầm soát viêm gan C

Lực lượng đặc nhiệm các dịch vụ phòng ngừa bệnh tật Hoa Kỳ (U.S. Preventive Services Task Force) khuyến cáo rằng tất cả người lớn từ 18 đến 79 tuổi nên tầm soát bệnh viêm gan C, Việc tầm soát HCV đặc biệt quan trọng nếu bạn có nguy cơ phơi nhiễm cao, bao gồm:

• Những người đã từng tiêm hoặc hít phải ma túy
• Người có kết quả xét nghiệm chức năng gan bất thường mà không xác định được nguyên nhân
• Trẻ sơ sinh có mẹ bị viêm gan C
• Nhân viên y tế và nhân viên cấp cứu tiếp xúc với máu hoặc vô tình bị kim đâm
• Những người bị bệnh máu khó đông được điều trị bằng các yếu tố đông máu trước năm 1987
• Những người đã trải qua các đợt điều trị chạy thận nhân tạo kéo dài
• Những người được truyền máu hoặc cấy ghép nội tạng trước năm 1992
• Bạn tình của bất kỳ ai được chẩn đoán nhiễm viêm gan C
• Người nhiễm HIV
• Bất kỳ ai sinh từ năm 1945 đến năm 1965

Các xét nghiệm máu

Nếu xét nghiệm máu ban đầu cho thấy bạn bị viêm gan C, cần thực hiện các xét nghiệm bổ sung:

• Đo số lượng vi rút viêm gan C trong máu (tải lượng virus)
• Xác định kiểu gen của virus

Các xét nghiệm về tổn thương gan

Các bác sĩ thường sử dụng một hoặc nhiều xét nghiệm sau đây để đánh giá tổn thương gan trong bệnh viêm gan C mãn tính.

• Đo đàn hồi cộng hưởng từ (MRE). Một giải pháp thay thế không xâm lấn cho sinh thiết gan, MRE kết hợp công nghệ hình ảnh cộng hưởng từ với các mô hình được hình thành bởi sóng âm thanh để tạo ra một bản đồ hình ảnh hiển thị độ cứng ở gan. Mô gan cứng cho thấy gan bị sẹo (xơ hóa) do viêm gan C mãn tính.
• Đánh giá độ đàn hồi thoáng qua (Transient elastography). Một xét nghiệm không xâm lấn khác, đo độ đàn hồi thoáng qua là một loại siêu âm truyền các rung động vào gan và đo tốc độ phân tán của chúng qua mô gan để ước tính độ cứng của nó.
• Sinh thiết gan. Thông thường được thực hiện dưới sự hướng dẫn của siêu âm, xét nghiệm này bao gồm việc đâm một cây kim mỏng qua thành bụng để lấy một mẫu mô gan nhỏ dùng để xét nghiệm.
• Xét nghiệm máu. Một loạt các xét nghiệm máu có thể cho biết mức độ xơ hóa trong gan của bạn.

Thuốc kháng virus

Viêm gan C được điều trị bằng thuốc kháng virus để loại bỏ hoàn toàn virus ra khỏi cơ thể (không phát hiện virus trong cơ thể ít nhất 12 tuần sau khi bạn hoàn thành điều trị).

Các nhà nghiên cứu gần đây đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong điều trị viêm gan C bằng cách sử dụng các loại thuốc kháng virus mới, ít tác dụng phụ và thời gian điều trị ngắn hơn – khoảng tám tuần. Việc lựa chọn loại thuốc và thời gian điều trị phụ thuộc vào kiểu gen viêm gan C, tình trạng tổn thương gan hiện có, các tình trạng y tế khác và các phương pháp điều trị trước đó.

Do tốc độ nghiên cứu, các khuyến nghị về thuốc và phác đồ điều trị đang thay đổi nhanh chóng. Do đó, tốt nhất bạn nên thảo luận về các lựa chọn điều trị của mình với bác sĩ chuyên khoa.

Cấy ghép gan

Nếu bạn đã phát triển các biến chứng nghiêm trọng do nhiễm viêm gan C mãn tính, ghép gan có thể là một lựa chọn. Trong quá trình cấy ghép gan, bác sĩ phẫu thuật sẽ loại bỏ gan bị hư hỏng và thay thế bằng một lá gan khỏe mạnh. Hầu hết gan được cấy ghép đến từ những người hiến tặng đã qua đời hoặc một số ít đến từ những người còn sống hiến một phần gan của họ.

Trong hầu hết các trường hợp, chỉ cấy ghép gan không chữa khỏi bệnh viêm gan C. Tình trạng nhiễm trùng có khả năng tái phát, cần phải điều trị bằng thuốc kháng virus để ngăn ngừa tổn thương cho gan được cấy ghép. Một số nghiên cứu đã chứng minh rằng các phác đồ dùng thuốc kháng virus mới có hiệu quả trong việc chữa khỏi bệnh viêm gan C.

Tiêm ngừa

Mặc dù không có vaccine ngừa viêm gan C, tuy nhiên bạn cần phải tiêm ngừa vaccine chống lại virus viêm gan A và B. Đây là những loại virus riêng biệt cũng có thể gây tổn thương gan và biến chứng thành bệnh viêm gan C mãn tính.

• Nguồn tài liệu: Mayo Clinic Health Letter
• Dịch thuật: DS. Lư Nguyễn Cẩm San
• Đăng tải: Ứng dụng mua thuốc online Medigo