Bồ kết tây: Cây gỗ bóng mát và dược liệu quý trong tự nhiên

Bồ kết tây (tên khoa học Albizia lebbeck) là cây gỗ lớn thuộc họ trinh nữ (Mimosaceae), thường gặp tại các vùng nhiệt đới châu Á và châu Đại Dương. Ở Việt Nam, cây được trồng phổ biến để lấy bóng mát, làm cây cảnh và đôi khi được sử dụng trong y học cổ truyền.

Với dáng cao, hoa thơm và khả năng sinh trưởng nhanh, bồ kết tây không chỉ làm đẹp cảnh quan mà còn mang giá trị sinh học và dược liệu đáng chú ý.

Chiều cao: trung bình từ 8–12 m, có thể cao hơn khi trưởng thành.

Thân và cành: cành non có màu vàng, có lông mịn; về sau chuyển xám và nhẵn.

Lá: mọc so le, có nhiều cặp lá nhỏ. Lá hình bầu dục, màu xanh nhạt, mặt dưới sáng hơn.

Hoa: mọc thành chùm ở kẽ lá, màu trắng, nhỏ, có mùi thơm nhẹ.

Quả: dẹt, dài khoảng 20 cm, rộng 3 cm, phồng nhẹ tại vị trí hạt.Khi chín có màu vàng và bóng. Mỗi quả có nhiều hạt nhỏ hình bầu dục, màu nâu.

Mùa ra hoa: khoảng từ tháng 4 đến tháng 7 hằng năm.

Nhờ dáng cao, tán rộng và hoa đẹp, cây thường được chọn để trồng làm cảnh hoặc che nắng cho khuôn viên rộng.

Trên thế giới, chi Albizia Durazz. gồm hàng chục loài khác nhau, phần lớn là cây gỗ, chỉ một số ít phát triển dưới dạng cây bụi. Các loài trong chi này phân bố phổ biến ở vùng nhiệt đới của châu Á, châu Phi và châu Đại Dương.

Bồ kết tây phân bố tự nhiên ở Ấn Độ, Thái Lan, Campuchia, Lào và Việt Nam. Ở nước ta, cây thường mọc rải rác hoặc được trồng làm cây bóng mát tại Tây Nguyên, Nam Trung Bộ và các tỉnh phía Nam.

Cây sinh trưởng nhanh, tái sinh tự nhiên tốt từ hạt, thường gặp trong các kiểu rừng thưa nửa rụng lá. Ngoài ra, cây còn được trồng xen để tạo bóng cho vườn cà phê.

Các nghiên cứu cho thấy trong cây bồ kết tây có nhiều chất tự nhiên tốt cho sức khỏe nếu được dùng đúng cách:

• Vỏ cây: có chứa các chất giúp làm se da và kháng khuẩn nhẹ.
• Hạt: có dầu chứa chất béo thực vật như acid palmitic, oleic và linoleic.
• Một số hợp chất tự nhiên khác trong vỏ và hạt còn được nghiên cứu vì có khả năng ức chế vi khuẩn và nấm.

Tuy nhiên, vỏ và hạt đều có độc tính nhẹ, nên chỉ được dùng ngoài da, không uống hoặc dùng trực tiếp bên trong cơ thể.

1. Tác dụng kháng khuẩn

Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy vỏ cây bồ kết tây chứa nhiều hoạt chất tự nhiên có khả năng ức chế vi khuẩn tụ cầu vàng (Staphylococcus aureus), một loại vi khuẩn thường gây ra mụn mủ, viêm da và nhiễm trùng ngoài da.

Điều này cho thấy bồ kết tây có tác dụng kháng khuẩn tự nhiên, có thể giúp làm sạch da, giảm viêm nhẹ và hỗ trợ phục hồi vùng da bị tổn thương nhỏ nếu được dùng ngoài da như rửa, đắp hoặc pha loãng làm nước gội. Tuy nhiên, nếu dùng sai cách hoặc dùng với liều cao, các hoạt chất trong cây có thể gây kích ứng hoặc độc tính, vì vậy không nên uống hoặc bôi lên vết thương sâu.

>>> Có thể bạn quan tâm: Bộ gội xả phục hồi tóc hư tổn MACALAND Dầu Gội Bồ Kết Mắc Ca Mềm Mượt & Dầu Xả Tóc Mắc Ca chai 500ml

2. Ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở cái

Chiết xuất saponin từ bồ kết tây đã được thử nghiệm trên thỏ cái. Kết quả cho thấy, khi dùng ở liều 200 miligam trên mỗi ký thể trọng, hoạt chất này có thể làm giảm khả năng rụng trứng với tỷ lệ khoảng 60%

Điều này chứng tỏ các hợp chất trong bồ kết tây có thể tác động đến chức năng sinh sản nếu dùng sai cách hoặc dùng liều cao.

3. Tác động đến hệ sinh dục ở đực

Khi sử dụng dịch chiết ethanol từ hạt khô của bồ kết tây trên chuột đực, các nhà khoa học nhận thấy sự thay đổi trong tính chất của protein trong tinh dịch và ống sinh tinh.

Sự thay đổi này có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh trùng, làm giảm khả năng sinh sản nếu sử dụng qua đường uống hoặc dùng không đúng liều lượng.

>>> Có thể bạn quan tâm: Hỗ trợ tăng cường chất lượng tinh trùng MENTIFO hộp 1 lọ 60 viên nang mềm

4. Độc tính sinh sản

Một số thí nghiệm trên chuột cái mang thai cho thấy, khi dùng cao chiết từ hạt hoặc vỏ bồ kết tây, có thể xảy ra tình trạng sẩy thai.

Do đó, không nên dùng bồ kết tây đường uống, đặc biệt là với phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, để tránh gây hại cho sức khỏe.

5. Tác dụng ngoài da

Theo kinh nghiệm dân gian, vỏ bồ kết tây có khả năng làm săn da nhẹ và hỗ trợ kháng khuẩn.

Người dân thường nấu nước vỏ cây để rửa vết thương nhỏ hoặc giã nát rồi đắp lên chỗ sưng, mụn nhọt để giúp giảm đau, giảm viêm.

Tuy nhiên, chỉ nên dùng ngoài da và tránh sử dụng trên vùng da bị trầy xước sâu vì trong cây vẫn có chứa một lượng nhỏ độc tính.

>>> Bạn có thể tham khảo thêm: Tác dụng và bài thuốc dưỡng tóc và trị bệnh từ Bồ Kết

Lưu ý: thông tin sau chỉ mang tính tham khảo khoa học, không thay thế chỉ định điều trị y khoa.

Nếu bạn cần được tư vấn chuyên môn chính xác, hãy liên hệ ngay với đội ngũ dược sĩ và bác sĩ của Medigo, những chuyên gia có trình độ chuyên môn cao, luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn 24/7 bất kì khi nào bạn cần. 

Điều kiện trồng

• Đất: cây thích hợp với đất tơi xốp, thoát nước tốt.
• Ánh sáng: ưa sáng, nên trồng ở nơi có nhiều nắng.
• Nước: tưới vừa đủ, không để đất bị úng nước quá lâu.

Chăm sóc

• Cắt tỉa cành mỗi năm một lần để cây có tán đẹp.
• Bón thêm phân hữu cơ hoặc phân chuồng hoai để cây ra hoa nhiều hơn.
• Nếu trồng gần công trình, nên để cách tường hoặc nền nhà ít nhất 3–5 m vì rễ cây phát triển mạnh.

Bài viết trên đã mang đến cho bạn cái nhìn tổng quan hơn về cây bồ kết tây, từ đặc điểm, cách phân bố cho đến các tác dụng dược lý được ghi nhận trong nghiên cứu và kinh nghiệm dân gian. Dù có nhiều tiềm năng, loài cây này vẫn cần được sử dụng cẩn trọng để đảm bảo an toàn. Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về các dược liệu tự nhiên khác hoặc cách ứng dụng chúng trong đời sống,hãy tiếp tục theo dõi Medigo để có thêm những kiến thức hữu ích nhé. 

Tài liệu tham khảo: 

1. https://tracuuduoclieu.vn/bo-ket-tay.html?
2. Gupta, R. S., Kachhawa, J. B. S., & Chaudhary, R. (2006). Antispermatogenic, antiandrogenic activities of Albizia lebbeck (L.) Benth bark extract in male albino rats. Phytomedicine, 13(3), [page numbers]. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15588647/