Hầu hết các bệnh mãn tính phát triển trong một thời gian dài và thường là kết quả của sự tích tụ những vấn đề sức khỏe “tí hon” bên trong cơ thể chúng ta. Mặc dù các nhà khoa học vẫn đang trên hành trình khám phá các cơ chế của nhiều bệnh mãn tính, một chủ đề chung luôn nhen nhóm trong đầu họ - một sự “bí ẩn” mê hoặc các nhà khoa học này là trạng thái kì diệu của quá trình viêm trong cơ thể.
Xem phần 1: Phòng bệnh hơn chữa bệnh
Phản ứng viêm
Có phải bạn luôn nghĩ viêm là một triệu chứng bệnh và cho rằng viêm là không tốt? Thực chất, viêm là một cơ chế cơ thể tạo ra để bảo vệ chính mình khỏi nhiễm trùng, chất độc và các chấn thương, nó cũng đóng góp trong việc sửa chữa những hư hỏng đang xảy ra trong cơ thể.
Phản ứng viêm kích hoạt một loạt các phản ứng miễn dịch, là “đầu tàu” trong quá trình dọn dẹp vi trùng, tế bào chết và sửa chữa những tế bào bị thương. Khi bạn làm bếp và bị đứt tay, ngoài cảm giác đau nhói, hãy để ý rằng khu vực xung quanh vết cắt bắt đầu đỏ lên và viêm. Đây là tín hiệu cho thấy hệ thống miễn dịch đã nhận được thông tin và đang gửi “quân lính” – là các tế bào miễn dịch đến khu vực bị thương để làm sạch và thúc đẩy quá trình làm lành.
Nhưng các nhà khoa học cũng đã phát hiện ra một dạng viêm xảy ra ở mức độ toàn cơ thể, chứ không phải cục bộ như ví dụ ở trên. Loại phản ứng viêm toàn thể có thể xảy ra do nhiều yếu tố, chẳng hạn như:
- Chế độ ăn kiêng chất béo bão hòa và ít chất xơ
- Phụ thuộc vào mức độ căng thẳng,
- Có nhiều cơ quan trong cơ thể đang “quá mập mạp” (nhiễm mỡ).
Trạng thái viêm liên tục này ngược lại không mang đến hiệu quả chữa lành mà thay vào đó dẫn đến tăng tổn thương các tế bào và mô. Đây dường như là nguồn gốc của các bệnh mãn tính, và nó đang trở thành một vấn đề khá nghiêm trọng.
Tăng huyết áp nhẹ dài ngày
Một trong những ví dụ về sự tai hại của việc viêm mãn tính này là một dạng tăng huyết áp nhẹ. Thông thường, trái tim đập 100,000 lần/ngày. Ở tỉ lệ này, chỉ cần tăng nhẹ huyết áp trong một thời gian dài cũng có thể gây ra những vấn đề “đau đầu”. Huyết áp cao sẽ làm hỏng lớp lót ở thành động mạch, và dĩ nhiên khi có sự tổn thương, quá trình viêm sẽ bắt đầu được kích hoạt với hy vọng nhanh chóng làm lành những vết thương này. Tuy nhiên, sự nỗ lực lại dẫn đến một kết quả khó lường, đó là tình trạng lớp nội mạc dày lên choáng đi những vị trí bị trống trong lòng mạch và làm động mạch bị thu hẹp lại.
Huyết áp cao cũng làm tăng nhanh sự tích tụ của chất béo trong động mạch (xơ vữa động mạch).
Khi lớp lót động mạch bị tổn thương, tế bào máu và mỡ thường kết tụ lại tại vị trí chấn thương. Chúng xâm nhập và tạo thành “những vết sẹo” ở các lớp sâu hơn của thành động mạch – gọi là các mảng. Theo thời gian, các mảng này “trưởng thành” và lại tiếp tục giành những vị trí trống trong lòng mạch và làm thu hẹp động mạch.
Và điều tất yếu, những cơ quan đang được nuôi dưỡng bởi những động mạch này bị “thiếu dinh dưỡng” do dòng máu đến không đầy đủ gây ra bởi lòng mạch đã bị thu hẹp. (Ở đây có thể hiểu như cơ chế của một ống nước, ống nào có đường kính lớn và ít bị tắc nghẽn thì sẽ cung cấp được nhiều nước hơn và ngược lại). Và khi những cơ quan này thấy rằng mình không được cung cấp đủ “thức ăn”, chúng sẽ báo cho trái tim của bạn biết, và để đáp ứng được nhu cầu của các cơ quan này, không còn cách nào khác, trái tim cần làm việc chăm chỉ hơn, đập nhanh hơn và phải tạo các áp lực lên động mạch để duy trì một lưu lượng máu đủ đầy để chăm sóc toàn bộ cơ thể. Đi cùng với việc áp lực trên các mạch máu tăng lên, thì tình trạng viêm cũng tiến triển mạnh mẽ hơn.
Viêm nội mạc (lớp tế bào lót của thành mạch máu) mãn tính là vấn đề hàng đầu trên toàn cầu bởi vì nó đang góp phần gây ra các cơn đau tim và đột quỵ hiện nay.
Trào ngược axit dạ dày
Một ví dụ khác là tình trạng trào ngược axit dạ dày. Tất cả chúng ta đều có những loại axit “mạnh” trong dạ dày với nhiệm vụ tiêu hóa thức ăn và đảm bảo rằng không có loại vi khuẩn nào có thể xâm nhập vào ruột non. Đôi khi, axit này có thể đi ngược từ dạ dày lên phần dưới của thực quản và gây ra các cơn đau. Có lẽ nó cũng đã khá quen thuộc hiện nay, gọi là tình trạng trào ngược dạ dày thực quản (GERD).
Khi axit chạm vào thực quản, nó sẽ làm tổn thương các tế bào ở đây, và như vậy, quá trình viêm lại bắt đầu. Phản ứng viêm này thường sẽ là tạm thời và kết thúc sau khi tình trạng này kết thúc và các mô thực quản cũng sẽ lành lại. Nhưng nếu các đợt trào ngược này cứ lặp đi lặp lại theo thời gian, như trong trường hợp bị GERD, có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn như ung thư thực quản.