Bí xanh và những công dụng tốt cho sức khỏe không phải ai cũng biết

Cách gọi phổ biến khác là Bí đao, tên khoa học là Benincasa hispida, thực vật thuộc họ Cucurbitaceae. Trong đông y, còn được gọi là Đông qua, có tính mát, vị ngọt, không độc. 

Theo phân tích dinh dưỡng, bí xanh chứa nhiều nước, chất xơ, vitamin C, vitamin B, chất khoáng như kali, magie, cùng các hợp chất thực vật có lợi như cucurbitacin và flavonoid. Nhờ đặc tính nhiệt thấp và hàm lượng nước cao, nó trở thành nguyên liệu lý tưởng để thanh nhiệt, giải độc và hỗ trợ cân bằng chuyển hóa trong cơ thể.

Trong đời sống hàng ngày: làm thực phẩm chế biến món ăn và nước mát

• Đây là loại thực phẩm được dùng phổ biến trong các món canh, luộc, xào, hầm,... Nhiều người còn dùng bí xanh để hỗ trợ giảm cân do năng lượng thấp và khả năng hạn chế tích mỡ.
• Nước mát (sâm bí đao): được nấu cùng các nguyên liệu thảo mộc để tăng thêm dược tính và hương vị. Thường có màu nâu cánh gián nhẹ, vị ngọt thơm của đường phèn, la hán quả và mùi thơm của lá dứa. Tác dụng thanh nhiệt, giải độc gan, mát phổi và giảm nóng trong. Có thể dùng ngay hoặc mix cùng các loại topping như thạch sương sáo, hạt chia để làm tăng hương vị.

Lợi niệu mạnh mẽ và hỗ trợ điều trị phù thũng

Đây là công dụng dược lý hàng đầu và lâu đời nhất của Bí xanh. Loại quả nổi tiếng với khả năng lợi niệu (lợi tiểu) tự nhiên, giúp tăng đào thải nước dư thừa một cách hiệu quả thông qua hệ tiết niệu.

• Cơ chế Dược lý: Giá trị này đến từ thành phần độc đáo vì hàm lượng Kali cao và Natri thấp. Các thành phần như Potassium giúp điều chỉnh cân bằng natri trong cơ thể, giảm giữ nước, từ đó điều hòa cân bằng điện giải. Hoạt tính lợi thủy này kích thích thận tăng cường đào thải chất lỏng dư thừa, hỗ trợ cải thiện tình trạng tiểu ít hoặc rối loạn chức năng thận mức độ nhẹ.
• Ứng dụng Chuyên môn: Nhờ cơ chế trên, Bí xanh được ứng dụng mạnh mẽ trong việc giảm sưng và hỗ trợ điều trị các chứng phù thũng do viêm thận mạn tính hoặc tim mạch gây ứ nước. Đặc biệt, Đông Qua Bì (Vỏ) có hoạt tính lợi niệu vượt trội, thường được các thầy thuốc Đông y ưu tiên dùng để sắc nước uống thay vì chỉ dùng thịt quả.

Hỗ trợ kiểm soát đường huyết và độ nhạy insulin

Đối với người bệnh tiểu đường, đây là thực phẩm lý tưởng nhờ các đặc tính sau:

• Chỉ số GI thấp: Giúp ngăn chặn đường huyết tăng vọt sau khi ăn.
• Tác dụng ổn định: Các hợp chất trong quả bí được nghiên cứu có thể giúp làm chậm hấp thụ glucose ở đường tiêu hóa và hỗ trợ cải thiện độ nhạy Insulin, giúp tế bào sử dụng đường hiệu quả hơn.

Giải độc gan, thanh nhiệt và trung hòa chất độc

Tính mát và giải nhiệt giúp giảm gánh nặng cho gan, cơ quan thải độc chính của cơ thể:

• Cơ chế gián tiếp: Công dụng lợi niệu giúp các chất cặn bã và độc tố đã được gan chuyển hóa được đào thải nhanh chóng qua nước tiểu, từ đó hỗ trợ quá trình giải độc gan một cách hiệu quả.
• Ứng dụng: Trong Đông y, bí xanh được xếp vào nhóm “thanh nhiệt – giải độc mạnh”. Hàm lượng nước cao giúp làm mát gan, thúc đẩy quá trình đào thải độc tố. Các nghiên cứu hiện đại cũng cho thấy chiết xuất bí xanh có khả năng giảm lipid peroxidation, bảo vệ tế bào gan và cải thiện chức năng gan trong các trường hợp stress oxy hóa.

Bảo vệ tim mạch và giảm cholesterol xấu

Bí xanh hỗ trợ giảm cholesterol LDL nhờ chất xơ hòa tan giúp cô lập giúp giảm hấp thụ Cholesterol xấu trong máu và các hợp chất flavonoid có tác dụng chống oxy hóa. Đồng thời, lượng kali dồi dào trong bí xanh giúp ổn định huyết áp, giảm gánh nặng cho tim và hỗ trợ tuần hoàn máu. Thường được khuyên dùng cho người có nguy cơ tim mạch. 

Tiêu viêm, thanh phế và trừ đờm (vai trò đặc biệt của hạt bí đao)

Không chỉ phần thịt bí, hạt bí còn được dùng như một vị thuốc giúp tiêu đờm, giảm viêm và làm dịu niêm mạc đường hô hấp. Dầu trong hạt bí có tác dụng làm loãng đờm, hỗ trợ người bị ho đờm, viêm phế quản hoặc nóng phổi. Đông y xem hạt bí là “lương dược” giúp thanh phế, giải độc hiệu quả.

• Trong chăm sóc sắc đẹp: Do sở hữu hàm lượng nước vượt trội cùng các khoáng chất thiết yếu, được xem là một hoạt chất cấp ẩm và làm dịu da lý tưởng. Chiết xuất Bí xanh được đưa vào công thức của các sản phẩm nước tẩy trang và kem chống nắng
• Trong chăm sóc sức khỏe: Không chỉ dừng ở những ứng dụng vào y học cổ truyền. Với sự phát triển của khoa học hiện đại, nó còn ứng dụng để làm nên một số thực phẩm chức năng. Được trọng dụng như một thành phần hỗ trợ thải độc và làm mát cơ thể hiệu quả.

• Tuyệt đối không ăn sống: Trong quả sống có tính xà phòng cao, dễ gây khó chịu, kích ứng, và ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa. Thay vào đó, bạn hãy luôn nấu chín trước khi dùng để quả mất đi tính xà phòng sẵn có.
• Người tỳ vị hư hàn: Vì bên trong bí có tính hàn (mát), người có cơ địa hay bị lạnh bụng, tiêu chảy mạn tính hoặc cảm lạnh nên hạn chế dùng nhiều. Nếu dùng, nên kết hợp với gừng tươi hoặc gia vị có tính ấm để trung hòa.

Qua những phân tích về dược tính và ứng dụng trong bài viết, Medigo đã cung cấp cho bạn các thông tin bổ ích đằng sau loại quả quen thuộc với mâm cơm mỗi gia đình. Việc kết hợp Bí xanh vào chế độ ăn uống không chỉ giúp thanh lọc cơ thể mà còn là một phương pháp tự nhiên để quản lý sức khỏe lâu dài. Tuy nhiên vẫn cần tránh sử dụng sai cách để đảm bảo an toàn nhé!

Theo dõi ngay Medigo để khám phá thêm nhiều kiến thức bổ ích về sức khỏe được cập nhật liên tục mỗi ngày.